“Rusia vetëm po mbron veten” – narrativa kryesore dezinformuese në muajin maj
Dita e Fitores mbi Fashizmin, 9 maji, ishte rasti që presidenti rus Vladimir Putin të shprehte narrativën kryesore të dezinformimit në maj, krahas një sërë të tjerash, që është se Rusia është viktimë në luftën me Ukrainën, sepse ajo vetëm po mbrohet. Duhet pranuar, këtë muaj, betejat me dron dhe dy sulmet ndaj Moskës, njëri më 3 maj mbi Kremlin dhe tjetri më 30 maj në një lagje urbane elitare në kryeqytetin e Rusisë, ishin në duart e Putinit. Të dy sulmet janë të mbuluara me mister se kush i kreu, megjithëse burime të inteligjencës perëndimore kanë ngritur mundësinë që të paktën i pari të ishte kryer me ndihmën e inteligjencës ukrainase.
Një enigmë e madhe dezinformimi ndodhi më 3 maj, kur mediat shtetërore ruse raportuan se Kremlini ishte sulmuar nga dronët, e ndjekur menjëherë nga interpretimi zyrtar i Moskës se dronët ishin ukrainas dhe se ishte një atentat ndaj Presidentit të Federatës Ruse, Vladimir Putin, ndërsa Ukraina e mohoi.
Kremlini, duke e përshkruar incidentin si një “sulm të planifikuar terrorist” dhe një “tentativë për vrasje ndaj Presidentit të Rusisë”, tani po kërcënon të marrë “masa hakmarrëse”, shkroi Slloboden Peçat, duke cituar mediat perëndimore.
Sekretari amerikan i Shtetit Anthony Blinken nuk mundi të konfirmonte nëse ishte një sulm ukrainas, siç pretendohet nga Rusia, por shtoi se Ukraina vendos se si të mbrohet.
Në fund të ditës, mediat maqedonase raportuan edhe deklaratën e presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky, i cili mohoi se pas sulmit qëndron Ukraina.
Ne nuk po sulmojmë Putinin apo Moskën, ne po luftojmë në territorin tonë, ne po mbrojmë fshatrat dhe qytetet tona – tha Zelenski në Helsinki, transmeton Nova Macedonia.
Sulmi shkaktoi një kundërsulm të nesërmen me dronë dhe raketa (që zgjati gjatë gjithë majit), por mbrojtjet ukrainase thanë se kishin vepruar me sukses. Dhe ndërsa SHBA-ja i kërkoi stafit të ambasadës ose anëtarëve të familjeve të tyre të mos injoronin paralajmërimet e zhurmshme për një bombardim të afërt në Kiev, nga frika se Ambasada do të ishte gjithashtu një objektiv. . Dhe përkundër faktit se disa burime eksperte në ato ditë konsideronin se nuk kishte gjasa që sulmi të ishte i vërtetë, domethënë i falsifikuar dhe se pas tij fshiheshin burime ukrainase, transmeton MKD.mk.
Marrëzitë e tilla (dez)informative nga Moska dhe të gjitha informacionet e tjera për incidentin me Kremlinin vazhduan dhe kjo ndoshta ishte një shtysë e mjaftueshme që propagandisti kryesor rus Dmitry Medvedev të thërriste sërish me një narrativë propagandistike në Telegram, se Moska nuk ka zgjidhje dhe “duhet të likuidojë Zelensky dhe rrethin e tij”. Më shumë për dy ditët e para të këtij eventi dhe të gjitha informacionet që ishin në media mund të gjeni në linkun nga agregatori Time.
Tashmë më 04.05, Uashingtoni hodhi poshtë pretendimet e Moskës si të pavërteta dhe zëdhënësi Dmitry Peskov u quajt gënjeshtar.
Është e qartë se ky është një pretendim i çmendur. SHBA nuk ka të bëjë me të. Ne as nuk e dimë saktësisht se çfarë ndodhi, por mund t’ju siguroj se Shtetet e Bashkuara nuk kishin asnjë rol në të, tha për CNN zëdhënësi i Sigurisë Kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, John Kirby.
Peskov thjesht po gënjen, shtoi Kirby. Për më tepër, Politico raportoi më 3 maj se SHBA nuk ishte informuar për ndonjë sulm me dron në Kremlin, për të cilin Rusia pretendon se ishte kryer nga Ukraina me një plan nga Uashingtoni.
Nga ana tjetër, disa analistë rusë, të cilët janë ose të prirur ndaj opozitës ose kanë dezertuar në Perëndim, hedhin poshtë mundësinë që Rusia të ketë organizuar vetë sulmin si një motiv për të zgjeruar objektivat për sulm në Ukrainë dhe për përdorimin e mundshëm të armëve taktike bërthamore, njoftoi Nezavisen.
Në këtë drejtim, BE-ja, përmes Josep Borrell, i kërkoi Rusisë që të mos përdorte incidentin si justifikim për përshkallëzimin.
Ne i bëjmë thirrje Rusisë që të mos përdorë sulmin e supozuar si një justifikim për të vazhduar përshkallëzimin e luftës, tha Borrell përpara takimit të ministrave të zhvillimit të BE-së më 04/05/2023.
Oficerët e inteligjencës ukrainase si planifikues dhe organizatorë të mundshëm
Historia e dronit mori elemente të reja në fund të majit, më 25.05.2023, kur New York Times, duke iu referuar burimeve të inteligjencës amerikane, shkruante se ata besonin se një nga agjencitë e inteligjencës ukrainase mund të qëndronte pas sulmit me dron në Kremlini. Ky lajm u raportua gjerësisht në hapësirën informative maqedonase. Nuk ka asnjë konfirmim shtesë, por dyshimet për Ukrainën si autore të mundshme u shtuan pas sulmit me dron në pjesët e banuara të Moskës më 30 maj 2023. Ukraina zyrtare nuk e merr drejtpërdrejt përgjegjësinë, madje Zelensky nuk e konfirmoi sulmin as të nesërmen, ndërsa Rusia akuzoi zyrtarisht Ukrainën, madje dolën detaje se sulmi me tetë dronë ishte kryer nga dronët e prodhimit ukrainas.
Dhe ky sulm u përdor në favor të narrativës kryesore dezinformuese të majit, që është se Rusia është viktimë dhe lufton kundër gjithë Perëndimit të udhëhequr nga NATO. Përkatësisht, në ditën e parë më 30 maj, një nga propagandistët më të shquar në media, Vladimir Slovojev, doli me një deklaratë se:
Sa më shpejt që njerëzit në qytetet ruse të kuptojnë se vendi i tyre po lufton NATO-n, aq më shpejt Rusia do ta fitojë luftën.
Ai, siç raportohet në rrjetin social Telegram, kërkoi gjithashtu që kryeqytetet e Ukrainës, Kiev, Odessa, Dnieper, Lviv dhe të tjerë, “të rrënohen”.
Putin: Rusia është viktimë dhe duhet të mbrohet
Një breshëri narrativash dezinformative ruse u lëshuan më 9 maj, drejtpërdrejt nga Sheshi i Kuq i Moskës nga Presidenti rus Vladimir Putin në një fjalim në paradën ushtarake të Ditës së Fitores mbi Fashizmin.
Narrativa kryesore e dezinformatave ruse ishte në versionin e saj origjinal të vjetër, që nga muajt e parë pas pushtimit të Ukrainës më 24.02.2022, domethënë se Rusia është ajo që sulmohet dhe jo anasjelltas. Pra, Rusia vetëm po mbrohet.
- Është Perëndimi që provokon konflikte dhe grusht shteti, shkatërron vlerat tradicionale për të vazhduar të diktojë rregullat e veta, në thelb një sistem vjedhjeje dhe dhunë. Synimi i kundërshtarëve të Rusisë është shpërbërja dhe shkatërrimi i vendit tonë.
- Çdo ideologji e epërsisë është në mënyrë të neveritshme kriminale dhe vdekjeprurëse, por elitat perëndimore ende flasin për ekskluzivitetin e tyre.
- Në Perëndim po shkatërrohen monumente, po krijohet një kult i nazizmit dhe ky tërbim është gjithashtu një krim, hakmarrja e atyre që përgatitnin një fushatë të re kundër Rusisë.
- Perëndimi harroi se çfarë çoi pretendimi nazist për dominimin e botës, harroi se kush e mundi të keqen dhe kush qëndroi për të çliruar popujt e Evropës
- Ukrainasit janë bërë viktima të një grushti shteti dhe të një pazari në duart e Perëndimit.
Këto janë vetëm disa nga pikat kyçe në fjalimin e Putinit që pjesërisht mund të gjenden në hapësirat mediatike maqedonase. Disa media u transmetuan drejtpërdrejt, dhe disa raportuan pikat e fjalimit të Putinit në detaje të konsiderueshme. Disa, si Meta dhe Dojçe Vele, morën pikat e narrativës së dezinformimit. “Agresori në rolin e viktimës…” shkruan Meta në titullin e lajmit për fjalimin e Putinit, ndërsa DV në gjuhën maqedonase në nëntitull thekson se “Ndërsa Putin po mbante fjalim, Rusia kreu një sërë sulmesh ajrore kundër Ukrainës”. Më shumë për këto tregime deinfo mund të lexoni në raportin e Vërtetmatës të botuar në të njëjtën ditë.
Sa raketa “Dagger” qëlluan ukrainasit
Një luftë informacioni në të cilën ishte e vështirë të deshifrohej dezinformata nga njëra anë apo tjetra në pushtimin aktual rus të Ukrainës u zhvillua natën e 16-17 majit, kur një sulm i madh ajror u krye në Kiev nga ushtria ruse me ndihmën e raketave dhe dronëve. Konfuzioni ka të bëjë me numrin e raketave ruse të rrëzuara, pasi ukrainasit pretenduan se kishin rrëzuar 18 raketa ose pothuajse të gjitha, duke përfshirë disa raketa hipersonike Kinzhal. Nga ana tjetër, Rusia, personalisht përmes ministrit të Mbrojtjes Sergei Shoigu, njoftoi dy herë se ka lëshuar më pak raketa Kinzhal sesa pretendon se ka rrëzuar Ukraina, si dhe se sulmi rus ishte i suksesshëm, sepse sistemi antiraketor amerikan u godit nga raketat apo raketat Kinzhal “Patriot”, arma më e vlefshme që Ukraina ka marrë nga aleatët perëndimorë. Uashingtoni zyrtar e pranoi sulmin dhe goditjen, me SHBA dhe Ukraina që pretendojnë se sistemi ishte dëmtuar dhe se duhet të përcaktohet se në çfarë mase, por se ai do të mbetet në territorin ukrainas dhe do të riparohet atje. Të gjitha lajmet për këtë ngjarje që janë transmetuar në hapësirën mediatike maqedonase mund t’i shikoni në linkun e agregatorit Time.mk.
Lavrov vazhdoi të akuzonte SHBA-në dhe Perëndimin, si për Ukrainën ashtu edhe për Kosovën
Një tjetër nga seria e narrativave të dezinformatave ruse është shprehur nga shefi i diplomacisë ruse Sergej Lavrov, i cili është transmetuar si lajm i agjencisë në hapësirën mediatike maqedonase.
Ministri i Jashtëm rus Sergej Lavrov tha se lufta në Ukrainë mund të përfundojë “kur Amerika të braktisë aleatët e saj, ashtu siç bëri në Afganistan”, shkruan një pjesë e mediave maqedonase… Pa dyshim, ai iu referua opinionit të shkencëtarëve politikë, jo të tij:
Shpresoj që politikanët modernë t’i kushtojnë vëmendje historisë. Shkencëtarët politikë shkruajnë shumë për të. Ata parashikojnë se kjo do të zgjasë për aq kohë sa amerikanët kanë nevojë për të. Ata njerëz do të jenë në pushtet për aq kohë sa Amerika ka nevojë për ta, tha Lavrov në një intervistë për kanalin televiziv Tsargrad, siç raporton agjencia ruse TASS.
Deklarata e dytë me një narrativë dezinformative ruse për Perëndimin është bërë nga Lavrov më 30.05.2023, kur ka paralajmëruar trazirat në veri të Kosovës.
Situata në Kosovë është alarmante, mund të ndodhë një shpërthim i madh në qendër të Evropës, tha Lavrov.
Ata shkelën të gjitha parimet e Kartës së Helsinkit dhe dokumentet e tjera të OSBE-së. Situata është alarmante, por Perëndimi ka ndjekur rrugën e nënshtrimit total të kujtdo që shpreh mendimin e tij në çfarëdo mënyre, tha Lavrov.
Deklarata është bërë në Kenia, kumton RTS, dhe përmes MPB-së ka arritur në hapësirën informative maqedonase.
Në lidhje me agresionin e Rusisë kundër Ukrainës, ju ende mund të gjeni në mënyrë aktive dezinformata që përhapen kryesisht nga burime ruse ose proruse dhe në rrjetet sociale në gjuhën maqedonase dhe për rolin e NATO-s, për rolin e Polonisë, pastaj për ngjarjet në Bakhmut dhe të tjera, të cilat rishikohen rregullisht në rubrikën e Kontrollit të Fakteve të Vërtetmatës.
Tragjedia në shkollën e Beogradit dhe dezinformimi
Një tjetër ngjarje e madhe dezinformuese ishte tragjedia e vrasjeve masive në Beograd dhe në rrethinën e Mlladenovcit, të cilat ndodhën në fillim të majit brenda 48 orëve.
Në orët e para, madje edhe deri në gjysmën e ditës për shkak të mos verifikimit të informacioneve nga mediat serbe, të marra apo të shkarkuara nga mediat maqedonase, ka pasur njoftime për 10 e më shumë viktima në shkollë plus dezinformata për motivin e krimit të kryer si nga i mituri në Beograd ashtu edhe nga autori i rritur në afërsi të Mlladenovcit.
Por një valë e veçantë dezinformimi u përhap për shkak të lajmit jokritik dhe të pavërtetuar se babai i vrasësit nga zona e Mlladenovcit vdiq për shkak se pësoi sulm në zemër. Dezinformata shpërtheu si një flluskë e madhe sapuni disa ditë më vonë, kur u duk se policia serbe kishte arrestuar babanë tashmë të “vdekur”. Megjithatë, disa nga mediat në Maqedoni ishin të virtytshme për të shënuar këtë gafë famëkeqe informative. Një analizë e plotë e këtij dezinformimi, i cili u përhap në rrjetet sociale dhe se si u transmetua dezinformata, u publikua më 10 maj nga Vërtetmatës në rubrikën Fact Check.
Kushtetuta dhe kontrata me Bechtel dhe Enka – tema kryesore për dezinformimin brenda vendit
Dy tema kryesore të përhapjes së narrativave dezinformative dhe dezinformatave specifike janë regjistruar gjatë muajit maj, burime të të cilave ishin pikërisht dy partitë më të mëdha në vend, LSDM në pushtet dhe opozita VMRO-DPMNE.
Dhe kësaj radhe, ashtu si në muajin prill, një rrëfim diinfo lidhet me kontratën me “Bechtel dhe Enka” për ndërtimin e korridoreve 8 dhe 10-D. Por tani lidhet me ndryshimin e disa ligjeve të cilat i parasheh marrëveshja dhe që më parë Qeveria, d.m.th. LSDM dhe BDI u përpoqën t’i ndryshojnë në procedurë të rregullt në Kuvend, por u bllokuan me mijëra amendamente, para së gjithash nga e majta, e më pas nga VMRO-DPMNE. Përballë vonesës dhe kostos së ndërtimit të korridoreve, siç deklaruan zyrtarisht qeveritarët, në fillim të majit Qeveria miratoi ndryshime të reja në pesë zgjidhje ligjore dhe vendosi t’i dërgojë në Kuvend me procedurë për miratim të shpejtë me flamur evropian. Por narrativa kryesore, e shpallur nga zëvendëskryeministri Artan Grubi, se për shkak se Korridori 8 ishte së fundmi pjesë e korridoreve trans-evropiane, ishte qartësisht dezinformimi, i cili u kundërshtua menjëherë nga vetë BE-ja përmes Delegacionit në Shkup.
Për ta bërë më të madh konfuzionin në opinion për këtë narrativë dezinformuese, kryeministri Dimitar Kovaçevski më vonë përsëriti të njëjtën arsye për korridoret transeuropiane më 12.05. në një deklaratë dhe në një intervistë speciale televizive. Edhe pse ambasadori i BE-së David Geer reagoi sërish se nuk bëhet fjalë për ligje që kërkojnë flamur evropian, por pavarësisht se zëvendëskryeministri Bojan Mariçiq, përgjegjës për integrimet evropiane, në fillim të muajit pranoi se arsyet për flamurin evropian janë të natyrës politike dhe jo për shkak të pajtueshmërisë me legjislacionin evropian.
Por opozita nuk është përmbajtur të ekzagjerojë kritikat për flamurin evropian, duke gjykuar se prej tij rrezikohet e ardhmja evropiane e vendit. Vërtetmatës analizoi disa nga këto tregime dezinformuese në kolonën Kundërspin.
E gjithë kjo seri informacionesh dhe dezinformatash për ligjet e korridorit përfundoi zyrtarisht më 27/05, me miratimin e tyre nga shumica në Kuvend, pas së cilës LSDM-ja në pushtet doli me një njoftim se i hapet rruga për ndërtimin e korridoreve me çmim më të lirë dhe për pesë vjet.
VMRO-DPMNE: Me ndryshimet kushtetuese shndërrim në shtet binacional
Rrëfimi i dytë dezinformues që nuk kishte bazë në realitet, por kishte një peshë të madhe në opinion, ishte për bisedimet në koalicionin qeverisës dhe në organin e posaçëm të Ministrisë së Drejtësisë për ndryshimet kushtetuese, për gjoja transformimin e Maqedonisë në një shtet binacional.
Ajo që më shqetëson është se kam marrë informacione se nuk flitet vetëm për përfshirjen e pakicës minimale bullgare në preambulë, por edhe për ripërcaktimin e plotë të Maqedonisë si shtet. Të jetë binacionale në të cilën do të jenë dy popuj, disa bashkësi etnike që tani janë pjesë e një kombi në kuadrin e preambulës dhe çdo gjë tjetër mbi një përqindje të caktuar që lidhet me regjistrimin duhet të jenë minoritete. Maqedonia ende duhet t’i tërheqë kufijtë dhe formalisht të jetë shtet federal, deklaroi më 23.05.2023 lideri i VMRO-DPMNE-së, Hristijan Mickoski.
Kjo deklaratë e Mickoskit u raportua gjerësisht në hapësirën mediatike maqedonase, dhe ndonëse LSDM-ja në nivel më të ulët menjëherë u përgjigj se nuk është e vërtetë, ai dhe një pjesë e mediave vazhduan me këtë narrativë dezinformuese për dy ditë të tëra, derisa mohimi dhe refuzimi i plotë erdhi nga kryeministri Dimitar Kovaçevski.
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari