Vrabçev: Nacionalizmi primitiv në Bullgari rrjedh nga Kremlini
Andrej Vrabçev është skulptor nga Sofja dhe kandidat për deputet i partisë “Vazhdojmë me ndryshimin” në Kuvendin e Bullgarisë në zgjedhjet që do të mbahen më 2 prill. Sipas tij, propaganda ruse ka lidhje të drejtpërdrejtë me marrëdhëniet e këqija midis Bullgarisë dhe Maqedonisë dhe instrumenti bazë i kësaj politike është nacionalizmi primitiv. Vrabçev angazhohet për ndërtimin e hekurudhës Blagoevgrad – Koçan, si dhe për iniciativën “Tre detet” (Baltik, i Zi dhe Adriatik), projektet e infrastrukturës së së cilës do të kalonin edhe përmes Maqedonisë së Veriut.
Shkruan: Goran Lefkov
Si e vlerësoni ndikimin e propagandës së Kremlinit në Bullgari dhe më gjerësisht cili është roli i ndikimeve të dëmshme jodemokratike të Kremlinit në Bullgari?
Propaganda ruse në Bullgari është shumë e fortë. Disa vite më parë u botua një studim për praktikat jodemokratike të propagandës ruse. Zhvlerësimi i politikës bullgare është kryesisht pasojë e propagandës ruse. Propaganda ruse ka një lidhje të drejtpërdrejtë me marrëdhëniet e këqija midis Bullgarisë dhe Maqedonisë, instrumenti bazë i kësaj politike është një nacionalizëm primitiv, përdoret për të ndikuar në grupe të mëdha njerëzish, por jo aq të mëdha, por shpesh me zë të lartë dhe në mënyrë aktive stimulojnë frikën te politikanët për të marrë vendime që janë në përputhje me linjën e Kremlinit.
Një armë shumë më e fortë e Rusisë në Bullgari është se ata kanë një “kolonë të pestë” shumë të fortë, ka njerëz që u shërbejnë drejtpërdrejt interesave të Kremlinit, është një pjesë e madhe e ekonomisë bullgare e cila është disi në duart ruse, ka politikanë në poste të larta që u shërbejnë drejtpërdrejt atyre interesave.
Bullgaria ka një histori 45 vjeçare që propagandoi fort dashurinë për Rusinë, për sovjetikët, ka breza të tërë që ideologjizohen në atë mënyrë. Pas rënies së komunizmit ne ndryshuam modelet ekonomike, por nuk i zëvendësuam modelet kulturore.
Si ndikon kjo propagandë në marrëdhëniet maqedonase-bullgare? A mendoni se rezistenca kundër Maqedonisë së Veriut në Bullgari dhe anasjelltas, rezistenca kundër Bullgarisë në Maqedoninë e Veriut, janë në një masë të konsiderueshme rezultat i përpjekjeve të Kremlinit në këtë drejtim, apo po flasim për politika indigjene?
E përmenda se propaganda ruse në marrëdhëniet bullgaro-maqedonase ka një qasje themelore të nacionalizmit primitiv. Kështu është edhe në Maqedoni. Unë mund të them me shumë besim se dy VMRO-të (e ashtuquajtura VMRO-DPMNE në Maqedoni dhe VMRO BND në Bullgari) janë në një farë mënyre të koordinuara për këtë çështje. Shumë nga provokimet që përdoren nga njëra anë përdoren edhe nga pala tjetër, gjë që për mua është shqetësuese. Për mendimin tim, të dyja palët janë gjysmë-evropiane, por kjo që ata po bëjnë është joevropiane. Të gjitha formacionet nacionaliste në Bullgari kanë formulime shumë të ngjashme me ato të Kremlinit. Ata mbrojnë rrugën e vetë Bullgarisë, por rruga e Bullgarisë praktikisht do të thotë që ata të largohen nga kursi euroatlantik dhe të afrohen me Rusinë.
Të gjitha partitë anti-evropiane në Bullgari janë në një farë mënyre të lidhura me inteligjencën ruse dhe financohen prej andej.
Shpresoj shumë që vlerat pro-evropiane në të dy vendet, ku liria e fjalës, respektimi i ligjeve dhe në përgjithësi demokratizimi që kemi arritur me kaq shumë përpjekje, do të bashkohen dhe do të flasin të njëjtën gjuhë.
Sipas meje, një gabim i madh për marrëdhëniet tona është kur Bullgaria vuri veton ndaj statusit kandidat të Maqedonisë në BE, aty gjërat shkuan mbrapsht pikërisht nga presidenti Radev. Kishte një Këshill të Sigurisë Kombëtare të thirrur nga presidenti, jo të gjithë palët e interesuara ishin të pranishëm në një mënyrë të caktuar për të marrë zyrtarisht vendime dhe ata pranuan kërkesat e një partie ABV që ishte rusofile dhe veçanërisht të ish-presidentit Georgi Prvanov. Ata donin një aneks të Marrëveshjes për fqinjësi të mirë dhe ishin kundër Marrëveshjes për fqinjësi të mirë, pikërisht ato ide u përmendën në Parlamentin e Bullgarisë me qëndrimin kornizë dhe që atëherë gjërat kanë shkuar në drejtim të gabuar. Problemet e zgjidhura shumë kohë më parë u kthyen në rendin e ditës për të ndezur emocione dhe në fakt ndezi marrëdhëniet mes Bullgarisë dhe Maqedonisë.
Për të pasqyruar marrëdhëniet e mira mes qytetarëve të të dyja palëve, duhet të ketë marrëdhënie të mira mediatike. Unë jam themelues i Fondacionit Atdheu dhe arritëm të nënshkruanim një marrëveshje ndërmjet MRT-së dhe BNT-së, por asgjë nuk ndodhi më pas. Kur bashkëpunimi mediatik të intensifikohet, shumë gjëra do të bëhen më të qarta.
Është e njëjta gjë me lidhjet infrastrukturore dhe ekonomike. Shumë biznese të mëdha janë të pranishme në Maqedoni, por janë të lidhura me partitë e mëdha dhe janë më të zëshmit që thonë se është e vështirë të punosh në Maqedoni. Ata janë kundër marrëdhënieve të mira mes dy vendeve. Kjo shtron pyetjen, se si mund të funksionojnë pa problem ata që janë kundër marrëdhënieve të mira mes dy vendeve, dhe ata që janë për marrëdhënie të mira funksionojnë shumë më vështirë. Është përgjigja tjetër, ka disa interesa – të cilat janë të ndryshme nga interesat shoqërore dhe kombëtare, në një moment kanë arritur kulmin dhe diktojnë edhe pikën e vlimit edhe drejtimin e marrëdhënieve. Të njëjtat struktura në të dyja anët janë të lidhura me Kremlinin.
Nëse jemi në mosmarrëveshje, do të thotë destabilitet në Ballkan, do të thotë dobësim i krahut jugor të NATO-s, do të thotë dobësim i pozitës së Bullgarisë në NATO dhe BE, do të thotë vështirësi për Maqedoninë dhe prej saj mund të përfitojnë vetëm kundërshtarët e NATO-s, BE-së, Bullgarisë dhe Maqedonisë. Të pengosh Maqedoninë në rrugën e saj evropiane është absurde. Bullgaria i ka shkaktuar vetes një plagë shumë të thellë. Ky sondazh, në të cilin 85 përqind e bullgarëve mbështetën veton, ishte i pasaktë. Duke udhëtuar nëpër vend, veçanërisht në Maqedoninë e Pirinit, shoh që qëndrimet janë që duhet të afrohemi, të bashkëpunojmë, por fatkeqësisht mediat, edhe më fort se politikanët, përpiqen të krijojnë një atmosferë shumë helmuese dhe gjithashtu janë të lidhura me propaganda të caktuara.
Pronari i medias në Maqedoni, i cili prej vitesh ishte kundër marrëdhënieve të mira mes Maqedonisë dhe Bullgarisë, u propozua të jetë konsull nderi i Bullgarisë në Maqedoni.Nga ana tjetër, ato media që janë kundër marrëdhënieve të mira mes dy vendeve, shumë shpesh kur duan të paraqesin diçka të keqe, nuk e thonë atë dhe ajo media ka thënë kështu e kështu, por citojnë, “sipas mediave maqedonase”. Në mediat bullgare asnjëherë nuk u përmend se fjalimi kundër Bullgarisë në Maqedoni ishte nga media të afërta me VMRO-DPMNE-në, ndërsa mediat e afërta me LSDM-në nuk e kishin atë ton. Por këtu u tha “media maqedonase”.
Ju jeni themelues i Fondacionit Atdheu. Cilat janë qëllimet e këtij Fondacioni?
Unë jam një nga themeluesit e Grupit të Miqësisë Maqedoni-Bullgari, por nuk duhet identifikuar me klubin që ishte në Manastir. Fondacioni ynë nuk ka asnjë lidhje me Viktor Stojanov. Veprimet e tij janë vetëm një seri provokimesh dhe janë pjesë e modelit të propagandës ruse. Këta që parakalojnë nacionalizmin gjithmonë e lidhin veten me disa çetnik, me ushtri, me ndonjë histori, kjo u jep ushqim të njëjtëve nacionalistë në Maqedoni dhe kjo vetëm ushqen konfliktin.
Një element tjetër i rëndësishëm i propagandës ruse është propaganda kishtare, ne pamë se çfarë ndodhi me çështjen e kishës. Kur Kisha Ortodokse Maqedonase iu drejtua Kishës Ortodokse Bullgare, Kisha Bullgare duhej t’i drejtohej Patriarkanës Ekumenike, por pak para se të ndodhte kjo, u bë një skandal midis Bartolomeut dhe shoqërisë bullgare. Atëherë dinjitarët tanë kishtarë me shumë vështirësi mund t’i drejtoheshin Bartolomeut, pasi ai u sulmua shumë ashpër në Bullgari. Ai u akuzua për diçka që nuk e kishte thënë. Ajo e privoi Kishën Ortodokse Bullgare të luante një rol kyç në zgjidhjen e mosmarrëveshjes kishtare të Kishës Ortodokse Maqedonase. Pas kësaj, patriarku rus Kirill erdhi në Sofje dhe gjërat shkuan në një drejtim krejtësisht tjetër. Kisha është një nga instrumentet e Kremlinit për propagandë, veçanërisht në vendet ortodokse.
Fakti që Kisha Ortodokse Bullgare është ende e heshtur do të thotë se ajo lejon një model të dyfishtë në ortodoksinë. Në Ortodoksi nuk ka model dy gjinish, ky model është krijuar nga Rusia dhe me faktin se mosmarrëveshja për emrin e kishës ortodokse maqedonase ka mbetur, në fakt i shërben shumë interesave ruse. Fatkeqësisht, për një kohë të gjatë në kishën tonë janë zgjedhur personel që, do të citoj një mikun tim, i cili thotë: “ata njerëz në zemër janë rusë”.
Në Bullgari ka njerëz që e përkufizojnë veten si bullgarë dhe e përbashkëta për ta është se e duan Rusinë. Kjo është për të ardhur keq. Ato grupe, si “Vozrozhdane” – “Rilindja” (një parti pro-ruse në Bullgari), do të marrin një pjesë të konsiderueshme të votave në zgjedhjet e së dielës.
Si kandidat për deputet në Parlamentin bullgar, cilat do të jenë angazhimet tuaja, nëse zgjidheni, kur bëhet fjalë për marrëdhëniet mes Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë?
Të gjitha angazhimet që kam marrë si kandidat për deputet nuk do të ndërpriten edhe nëse nuk zgjidhem në zgjedhjet e së dielës. Unë do të vazhdoj të punoj për këto angazhime. Unë hyj në politikë nga sektori civil. Unë nuk jam anëtar i asnjë partie. Detyra jonë në Kuvend është të zgjerojmë kontrollin civil, brenda vetë Parlamentit dhe më tej në institucionet e tjera. Prandaj do të mbështes plotësisht ndërtimin e projekteve infrastrukturore mes Bullgarisë dhe Maqedonisë. Nëse njerëzit e Bullgarisë Jugperëndimore dhe Maqedonisë Lindore tregojnë vullnet për të ndërtuar ato projekte që na lidhin, ky është një argument i madh për zbatimin e tyre.
Prandaj do të vizitoj Koçanin, të takoj njerëzit, të marr reagime. Lidhja e Bllagoevgradit me Koçanin përmes hekurudhës nuk është një ide e re, por një projekt i vjetër më shumë se 80 vjet. Për Bullgarinë kjo linjë është vendimtare sepse Blagoevgrad do të jetë një udhëkryq natyror në Ballkan. Në Maqedoni, kjo linjë nga Koçani duhet të vazhdojë në mes të vendit dhe do të jetë shtylla kurrizore që do të lidhë mbarë vendin. Më vonë do të ketë vija prej saj në të gjitha drejtimet. Do të lidhë shumë vendbanime, ku ka industri, miniera dhe bujqësi.
Lidhja ndërmjet Koçanit dhe Bllagoevgradit është shumë më e mirë dhe më e lirë se projekti Kumanovë – Gjueshevë. Theksoj lidhjen hekurudhore sepse pa të nuk mund të funksionojë industria e madhe. Ka dokumente të BE-së ku, në 2-3 dekadat e ardhshme, e gjithë ngarkesa duhet të kalojë përmes hekurudhës.
Ne shohim atë linjë nga Maqedonia qendrore duke u zhvilluar nga Blagoevgrad në Lindje drejt Pirinit, Trakës dhe Detit të Zi. Ambicia jonë është ta zhvillojmë këtë linjë përmes Koçanit dhe Velesit deri në detin Adriatik. E them këtë sepse Bullgaria, Maqedonia dhe Shqipëria shtrihen në një trekëndësh të quajtur “Tre Detet”. Këto janë detet e Zi, Adriatik dhe Baltik. Kjo nismë mbulon 12 vende të vendosura në atë trekëndësh. Rreth 20 për qind e PBB-së evropiane ndodhet në ato vende. Nëse përfshijmë Ukrainën, është një treg me 150 milionë konsumatorë.
Kjo hekurudhë mund të shërbejë si arterie dhe rreth saj mund të lidhen projekte të tjera. Nuk është konkurrues me Korridorin 8 aktual dhe ai korridor gjithashtu nuk i shërben shumë Maqedonisë, sepse kalon në kufirin verior.
Kjo linjë do t’i shërbejë dhe stabilizojë gjithë Maqedoninë. Është shumë domethënëse edhe nga pikëpamja ushtarake. Kjo linjë do të lidhë bazat e NATO-s në Krivolak, Thrakë dhe bazat detare dhe do të mundësojë komunikim shumë më të lehtë mes tyre.
Detyra ime në Parlament dhe jashtë tij është ta vendos këtë projekt në rend dite. Unë do të angazhoj interesin social në favor të atij projekti.
Prioriteti im do të jetë edhe ndërtimi i pikës kufitare Klepalo, sepse nga ana bullgare ka shumë pak për të bërë dhe nuk është bërë prej shumë kohësh. Do të çojë në zhvillimin e gjithë Maleshevisë.
Do të luftoj për një komunikim shumë më të madh kulturor dhe mediatik mes dy vendeve. Do të kërkoj vendosjen e një monumenti të “Heroit të Panjohur” në Blagoevgrad, që është një nismë e vjetër e imja. Gjithçka do të vazhdojë.
HShB (BDZ) vetëm nga Sofja në Blagoevgrad do të ketë 5 trena në ditë në të dy drejtimet. Do të jenë trena modernë, pas pak vitesh do të nisen për në Koçan dhe në Sofje e kudo. Pjesë e programit tim është modernizimi i të gjithë linjës nga Kulata (i ashtuquajturi vendkalim kufitar midis Bullgarisë Perëndimore dhe Greqisë) deri në Vidin. Për shkak të infrastrukturës së dobët hekurudhore, një pjesë e trafikut të mallrave shmang hekurudhën.
Çfarë prisni nga zgjedhjet e ardhshme në Bullgari dhe a mund të na thoni diçka më shumë për rolin e personave me shtetësi të dyfishtë (maqedono-bullgare) në zgjedhjet e ardhshme në Bullgari? A prisni mbështetje të fortë prej tyre?
Dëshira ime është që të formojmë qeverinë si koalicion – Bullgaria Demokratike dhe të vazhdojmë me ndryshimet. Unë personalisht jam skeptik për koalicionin me GERB-in, do të komplikojë shumë detyrat që duhet të zgjidhen. Vetoja ndaj Maqedonisë ishte gjatë qeverisjes së GERB-it dhe Karakaçanovit, që ishte një gabim i madh. Unë kam dyshime serioze se GERD është pro-perëndimore. Dëshira ime është që të kemi një qeveri të forcave reformuese, ka mundësi që Bullgaria Demokratike të ketë përparësi deri në 5-6 për qind. Një opsion i dytë është të shkojmë sërish në zgjedhje në tetor. Është një opsion i keq, sepse presidenti Radev ka drejtuar një Qeveri teknike për një kohë të gjatë. Kjo më frikëson si opsion.
Për votuesit nga Maqedonia nuk dua që qytetarët të më duan apo të më pëlqejnë. Unë dua që ata të njohin angazhimet dhe idetë e mia. Për mua është shumë më e rëndësishme që populli i Maqedonisë të pranojë iniciativat e mia për hekurudhë dhe lidhje në fushën e kulturës, sesa të votojë për mua. Unë kam miq që më kanë thënë se do të votonin për mua nëse kjo ishte pyetja juaj, por në Bullgari pjesëmarrja është e ulët dhe është e vështirë për shumë njerëz jashtë vendit të organizohen dhe të votojnë. Shumë bullgarë nga Bullgaria nuk votojnë, kështu që nuk mendoj se do të votojnë as shumë qytetarë nga Maqedonia që kanë dy shtetësi.
Nëse dikush dëshiron përparim në marrëdhëniet Maqedoni-Bullgari, le të votojë për koalicionin Vazhdojmë me ndryshime dhe Bullgarinë Demokratike. Me ngrohjen e marrëdhënieve mes dy vendeve, e ardhmja evropiane do të jetë lehtësisht në duart e qytetarëve të Maqedonisë.
Çfarë prisni nga vizita juaj në Maqedoninë Lindore?
Jam me ftesë të Stojan Rashkovit dhe gjëja e parë që do të bëjmë është të shikojmë trasenë për hekurudhën e ardhshme Bllagoevgrad – Koçan, ku ka disa gjurmë ndërtimi në të kaluarën. Dua të bisedoj me qytetarët, t’i pyes nëse u pëlqen kjo ide, nëse duan të lidhen me hekurudhë me Bllagoevgradin, do të kemi takime me kryetarët e komunave. Kam pritshmëri të mëdha nga ajo vizitë. Pas prezantimit të kësaj ideje të vjetër- e të re, kam marrë përgjigje pozitive nga shumë njerëz në Maqedoninë Lindore dhe e gjithë kjo më inkurajon se jemi në rrugën e duhur.
Ky artikull është përgatitur në kuadër të projektit Promovimi i qasjes në lajme të besueshme për të luftuar dezinformatat, i zbatuar nga Fondacioni Metamorfozis. Artikulli, i botuar fillimisht në Vërtetmatës, është mundësuar nga mbështetja e fondacionit jofitimprurës amerikan NED (National Endowment for Democracy). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e autorit dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Metamorphosis, NED ose bashkëpunëtorëve të tyre
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari