TOP 5 teoritë e konspiracionit në Maqedoninë e Veriut për vitin 2023
Propaganda e Kremlinit për luftën në Ukrainë, vaksinat, Q-Anon, ndryshimet klimatike, si dhe teoritë e konspiracionit për figura të ndryshme të fuqishme, ishin temat më të përhapura në vitin e kaluar. Ndikimi i dëmshëm i vaksinave dhe ndryshimeve klimatike janë tema të përsëritura çdo vit dhe të tjera si lëvizja Q-Anon ishin veçanërisht të theksuara në vitin 2023. Konstante është lidhja e shpeshtë e temave me njëra-tjetrën.
Shkruan: Matej Trojacanec
Me fillimin e vitit të ri vjen mundësia për të parë teoritë më të njohura të konspiracionit që u ndanë në Maqedoninë e Veriut. Për çdo temë, Vërtetmatëis ka artikuj të shumtë që i debankoi ato. Këtu do të veçojmë disa prej tyre.
Propaganda e Ukrainës, Zelenskit dhe Kremlinit
Në më pak se dy muaj, do të jetë viti i dytë që nga fillimi i pushtimit rus të fqinjit të saj, Ukrainës. Kjo luftë, të cilën Kremlini e quan një “operacion special ushtarak”, është lufta e parë e madhe në tokën evropiane që nga Lufta e Dytë Botërore, ku një shtet sovran pushton një shtet tjetër sovran. Aktualisht, Rusia është në luftë me armët dhe metodat konvencionale në fushën e betejës, por makina e propagandës ruse është në luftë me median botërore dhe internetin jo vetëm për t’u paraqitur në një dritë pozitive, por edhe për të njollosur imazhin e kundërshtarit të saj – si Ukrainën dhe ushtrin e saj, po kështu është edhe liderin e saj, presidentin Volodomir Zelenski. Disa nga këto dezinformata bazohen në teoritë klasike të konspiracionit për Ukrainën dhe ukrainasit.
Që nga fillimi i luftës pati një vërshim dezinformatash se pse ata sulmuan fqinjin e tyre. Së pari u përhap një lajm i pabazuar dhe manipulues se presidenti Zelensky është nazist, pra e krahasuan me liderin e Gjermanisë naziste, Adolf Hitlerin. Si “dëshmi” ata ndanë këtë foto me një fanellë futbolli me një svastika në të – fotografia u kontrollua nga AFP i cili konfirmoi se ishte manipuluar dhe Zelenski iu shtua asaj fotografie me modifikim grafik. Dhe presidenti rus Vladimir Putin i ka përshkruar liderët e Ukrainës si “të varur nga droga dhe neonazistë”. Por më pas narrativa qendrore ndryshoi, duke e bërë arsyen e luftës mbrojtjen e vlerave tradicionale nga Putini, pra “Zot, Kisha, Familja, Gara dhe Njeriu”. Kjo do të thotë se Rusia nuk është vetëm në luftë me “satanistët e pafe në Ukrainë”, por se këto vlera perëndimore janë pjesë e një agjende globale për të shkatërruar shtetin. Me fjalë të tjera, Putini e përsëriti atë në një fjalim ku fajësoi Ukrainën dhe Perëndimin për fillimin e luftës dhe e gjithë kjo daton nga “premtimi i thyer” i Shteteve të Bashkuara dhe Evropës se NATO nuk do të zgjerohej.
“Arma” kryesore e Kremlinit është manipulimi i regjistrimeve audio dhe video (të ashtuquajturat Deepfake), manipulimi i fotografive, si dhe identifikimi i simboleve dhe pikave shoqërore të Ukrainës me ato të nazizmit dhe fashizmit nga Lufta e Dytë Botërore. . Duke marrë parasysh numrin e informacioneve të mohuara për këtë temë, ajo që mund të konkludohet është se ekziston një strategji konkrete për të minuar besueshmërinë e Ukrainës dhe Zelenskit.
Ndryshimet klimatike
Lufta kundër shkencës së ndryshimeve klimatike ka vazhduar për një kohë të gjatë. Kundërshtimi ndaj gjetjeve të kërkimeve shkencore, të cilat thonë se shkaqet e ndryshimeve klimatike janë antropogjene, domethënë të shkaktuara nga njeriu që përdor lëndë djegëse fosile, filloi qysh në vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar. Por këto kundërshtime u rritën më shumë gjatë dekadës së ardhshme, kështu që kompanitë e naftës si Exxon po shkurtojnë fondet për kërkime mbi pasojat e përdorimit të produkteve të tyre për të mbuluar efektet e dëmshme të karbohidrateve në klimën dhe duke u dhënë ryshfet shkencëtarëve që do të minonin në mënyrë aktive provat që ata vetë zbuluan në vitet dhe dekadat e mëparshme.
Me themelimin e Panelit Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike, i njohur si IPCC në 1988, lufta kundër shkencës mund të thuhet se filloi jozyrtarisht. Dhe, si ngjarje specifike, spikat Protokolli i dështuar i Kiotos, me të cilin në 1997 vendet do të angazhoheshin për reduktimin e emetimeve të gazeve serrë në dekadat e ardhshme.
Teoritë moderne të konspiracionit rrallë shkojnë përtej taktikave të përdorura tashmë, por me ndihmën e rrjeteve sociale rritet shpejtësia dhe sasia e tyre. Më shpesh, parametrat e përdorur për të konfirmuar sasinë e gazeve serrë si dioksidi i karbonit (CO2) dhe metani (CH4) kundërshtohen të jenë në nivelin më të lartë dhe se në fakt ato janë pjesë përbërëse e mjedisit tonë. Edhe pse IPCC ka publikuar gjashtë raporte në dekadat e fundit, si raporti i parë ashtu edhe raporti i fundit konfirmojnë se “aktivitetet njerëzore, kryesisht nëpërmjet emetimeve të gazeve serrë, po shkaktojnë pa mëdyshje ngrohjen globale”.
Nga ana tjetër, në mungesë të fakteve për disa fenomene të tjera, si kondensimi, pra retë në lartësi të mëdha të formuara nga gazrat e shkarkimit të motorëve të avionëve, të përbëra kryesisht nga grimca që ngrijnë ujin, fenomene të tilla përdoren si argumente të rreme për mosekzistencën e ndryshimeve klimatike. Postimi shpërndau në mënyrë të rreme se, në fakt, retë e formuara nga avionët ishin një lloj agjenti, të spërkatur për të dëmtuar njerëzit dhe të mbajtur të fshehtë prej tyre.
Për më tepër, një nga taktikat e përdorura nuk është vetëm për t’u dhënë besueshmëri “ekspertëve” të dyshimtë, por edhe për të minuar besueshmërinë e personave që punojnë aktivisht në këtë temë. Gjatë konferencës së këtij viti, Ministrja e Tranzicionit Mjedisor të Spanjës, Teresa Ribera u portretizua në mënyrë të rreme se përdor një avion privat dhe limuzinë për të shkuar në ngjarje, më pas duke hipur në një biçikletë disa metra larg. Përveçse një gënjeshtër lehtësisht e verifikueshme, ajo që shihet është se argumentet janë të paqëndrueshme, pra përdoren vetëm kur është në favor të tyre.
Siç u përmend, teoritë e konspiracionit shpesh janë të ndërthurura ngushtë. Ndodh shpesh që kur beson në një teori, të besosh edhe në një teori tjetër, pra që virusi korona, vaksinat, ndryshimet klimatike dhe sistemi HAARP janë të “lidhura njëra me tjetrën”. Përsëri, mospërputhja logjike është e dukshme në pretendimin se, nga njëra anë, ndryshimi klimatik nuk ekziston dhe nga ana tjetër, se ai është artificial dhe se HAARP është fajtor për të. Narrativa e rreme se vaksinat janë krijuar për të na kontrolluar po përdoret paralelisht me narrativën se HAARP po kontrollon klimën tonë. Ajo që duket lehtësisht është se baza e këtyre besimeve është se një instrument po përdoret për të kontrolluar popullsinë dhe besimtarët e këtyre ideve, të cilët janë të paktë, por janë të vetmit që shohin “të vërtetën”.
Vaksinat – Shkenca nuk do të thotë asgjë për grupin e anti -vaksinave
Mund të thuhet se lëvizja moderne kundër vaksinave arriti kulmin e saj gjatë pandemisë Covid-19. Por dihet pak fakti se kjo lëvizje i ka fillimet e saj në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Argumentet, si atëherë ashtu edhe tani, bazohen në lirinë e zgjedhjes së qytetarëve, në krahasim me detyrimin e shtetit për të mbrojtur njerëzit nga sëmundje të ndryshme.
Por para kulmit të kësaj lëvizjeje gjatë pandemisë Covid-19, ajo mori shumë publicitet në fund të shekullit të njëzetë me skandalin rreth revistës mjekësore shkencore “Lancet”. Fajtori kryesor për këtë është Andrew Wakefield, i cili publikoi një artikull me të dhëna të rreme që lidh vaksinën e fëmijërisë MMR (vaksinë e kombinuar kundër fruthit, shytave dhe rubeolës) me shkaqet e autizmit. Jo vetëm që ky artikull u tregua në gjykatë se kishte shkelur etikën e kërkimit – Lancet e tërhoqi artikullin – por Wakefield u zbulua se kishte një konflikt interesi kur ai u punësua nga avokati Richard Barr për të krijuar prova për dëmtimin e vaksinës.
Nuk ka dyshim se teoritë e konspiracionit të kësaj natyre nuk do të jenë të reja apo shpikëse. Postimet që kërkojnë të lidhin në mënyrë shkakësore vaksinat dhe autizmin debankohen rregullisht nga Vërtetmatësi. Megjithatë, ndikimi i Wakefield është i madh në Maqedoni, gjë që shpjegohet edhe me faktin se jemi në vendin e dytë për nga numri i fëmijëve të pavaksinuar në Evropë dhe Azinë Qendrore.
Por shkaktimi i autizmit nuk është i vetmi argument i frikësuar nga prindërit e rinj. Ndodh shpesh që vaksinat të paraqiten si helmuese te fëmijët. Të dhënat e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) tregojnë se vaksinimi vjetor parandalon dy deri në tre milionë vdekje nga sëmundje të ndryshme.
Efektiviteti i vaksinave ishte më i dukshëm gjatë dhe pas pandemisë Covid-19. Për shkak të rritjes së vdekshmërisë nga virusi korona, janë përhapur njoftime të rreme se në fakt shkaku janë vaksinat.
Personat e fuqishëm – duhet të jenë kriminelë
Pas pothuajse çdo teorie konspirative duhet të ketë domosdoshmërisht një shkak, domethënë një nxitës i ngjarjeve. Dhe kjo zakonisht është e mundur vetëm për ata që kanë njëfarë pushteti – financierë si George Soros, politikanë si Joe Biden ose biznesmenë si Bill Gates.
Gjatë pandemisë, Gates ishte ai për të cilin u përhapën më shumë lajmet e rreme, sepse ai dhuroi më shumë fonde në fondin global për të luftuar koronavirusin. Postimet më të shpeshta ishin për “kriminelin e vaksinave”, pra paraqitet si “kriminel kundër njerëzimit”, sepse gjoja kërkon të shpopullojë botën me vaksina – fakt që nuk është pjesë e realitetit. Gjithashtu, disa teori thonë se Logoja e Aleancës Rainforest është një bretkocë helmuese dhe është një shenjë se pushteti po konsolidohet. Meqë ra fjala, etiketa se produkti përdorte metoda të qëndrueshme prodhimi dhe Bill Gates dhe fondacioni i tij i kanë dhënë zyrtarisht vetëm një grant Aleancës në 2007 – është diçka që Vërtetmatësi e rishikoi këtë vit.
Një person tjetër që është portretizuar si një dordolec i madh është filantropisti George Soros. Për shkak të suksesit dhe ndikimit të tij financiar, por edhe për shkak të origjinës së tij hebreje, ai është shënjestër e shumë teorive konspirative – si nga aktorët vendas ashtu edhe nga ata të huaj. Së fundmi janë shkruar lajme të pasakta se Soros ka blerë serbët “Imlek”, “Suboticka Mlekara”, “Bambi” dhe “Knjaz Milos” dhe se vetëm për këtë ka “krizë” të produkteve të qumështit. Përveç kësaj, me ndryshimin në drejtimin e Fondacionit të Shoqërisë së Hapur, edhe djali i tij Alexander Soros është bërë cak i dezinformatave. Konkretisht, pas marrjes së rolit drejtues të Fondacionit, u qarkulluan deklarata të sajuara në lidhje me planin e tij të supozuar për të censuruar konservatorët në internet.
Ndër më të çuditshmit, u përhapën dezinformata për gjininë e ish-zonjës së parë të Shteteve të Bashkuara, Michelle Obama. Këto tema të mjegullt janë verifikuar si të rreme edhe nga shërbimet Reuters dhe Politifact dhe shënimi i Vërtetmatës për këtë temë mbetet, se postime të tilla filluan të shumohen veçanërisht pasi Michelle Obama mbështeti hapur Joe Biden gjatë garës presidenciale 2019. Pas fitores së tij, Presidenti Biden ishte gjithashtu pjesë e një orteku lajmesh të rreme dhe dezinformatash. Në përgjithësi, ato variojnë nga shtrembërimi i asaj që thotë, njollosja e imazhit të tij, duke treguar se ai ka pësuar lëndime të rreme fizike pas një një ngjarje reale ku ai pengohet, shtrohet çështja e aftësive të tij njohëse etj.
Q anon – “fabrika” e teorisë së konspiracionit
Tema e fundit që do të shqyrtohet është “Q Anon”, pra lëvizja që prodhon teori të ndryshme konspirative. Duke filluar nga viti 2017 me plejadën politike të ekstremit të djathtë të Amerikës të komentuesve, politikanëve dhe gazetarëve, fokusi qendror zhvendoset në pretendimet e sajuara se ekziston një kabale pedofilësh që lavdërojnë Satanin, veçanërisht nga politikanë demokratë amerikanë dhe individë të tjerë të pasur. Për shkak se kjo teori konspirative është përhapur në mbarë botën gjatë mandatit të Donald Trump, ai konsiderohet gabimisht si shpëtimtari i fëmijëve nga pedofilia dhe trafikimi i qenieve njerëzore.
Por ndjekësit e Q-Anon po zgjerojnë luftën përtej kufijve të Shteteve të Bashkuara. Gjendet gjithashtu në fushat e betejës së Ukrainës, ku ata shpallin në mënyrë të rreme se lufta po bëhet për të “pastruar satanistët” dhe lajme të rreme se Perëndimi filloi luftën në mënyrë që të mund të kryente “rivendosjen e madhe” – një teori që Vërtetmatësi e ka rishikuar disa herë. Dhe nuk është vetëm Ukraina. Gjithashtu, Q-anon pretendon në mënyrë të rreme se lufta në Gaza po orkestrohet nga elitat e fuqishme në mënyrë që ata të vrasin fëmijët dhe të pinë gjakun e tyre.
Q-Anon është zgjeruar edhe në Maqedoni. Në vendin tonë, rrëfime të tilla janë pothuajse tërësisht të koordinuara nga një grup përdoruesish të mediave sociale, të cilët ndajnë të njëjtin dezinformim dhe teori konspirative, duke kundërshtuar vlerat liberale. Me këtë synohet “mbrojtja e vlerave tradicionale”, dhe theks i veçantë i kushtohet mbrojtjes së fëmijëve. Rrjedhimisht, po krijohet një rezistencë serioze ndaj edukimit seksual që është rezultat i drejtpërdrejtë i teorive të tilla konspirative. Rrëfimet e Q-Anon arritën kulmin me vdekjen tragjike të 14-vjeçares Vanja duke u përdorur si provë e rreme se elitat e botës po rrëmbyen fëmijë për qëllime keqdashëse.
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari