Prigozhin dhe fati i tij misterioz – një shënues kryesor për dezinformata

A është gjallë apo ka vdekur vërtet në një aksident aeroplani më 23 gusht? Kjo është dilema kryesore që lind në opinion pas serisë së lajmeve dhe (de)informacioneve rreth rrëzimit të aeroplanit të kompanisë së Yevgeny Prigozhin, në të cilën ndodhej ai vetë në momentin e rrëzimit, të paktën sipas listave zyrtare dhe informacioneve zyrtare të lëshuara nga qeveria ruse. Problemi është se jo çdokush i beson informacionit nga Moska kur bëhet fjalë për themeluesin legjendar të grupit mercenar Wagner.

 

Më 23 gusht, pasdite me orën lokale, në rajonin Tver të Rusisë, midis Moskës dhe Shën Petersburgut, një aeroplan biznesi pasagjerësh që transportonte disa përfaqësues të rangut të lartë të grupit mercenar Wagner, duke përfshirë, siç u konfirmua më vonë zyrtarisht, themeluesin e grupit, Yevgeny Prigozhin.

Ky lajm, në të cilin nuk mund të ketë asnjë konfirmim nga burime të pavarura për identitetin e të vdekurve, e shënoi gushtin si lajmin më kontrovers, rreth të cilit u thurën spekulime dhe rrëfime të panumërta nga disa anë, rregullisht dhe me intensitet të madh u transmetua nga mediat në gjuhën maqedonase. Ajo që mund të përcaktohet si fakte të ngjarjes është se avioni i rrëzuar Embraer Legacy ishte me të vërtetë në pronësi të kompanisë që është person juridik i grupit Wagner dhe se në të ndodheshin 10 persona, tre prej të cilëve ishin anëtarë të ekuipazhit dhe se deri në 30 sekondat e fundit avioni nuk tregoi asnjë shenjë fluturimi të parregullt dhe më pas papritmas filloi të humbiste lartësinë.

Dhe ndërsa palës ruse iu deshën dy ditë për të hedhur poshtë tezën e paraqitur nga burime të ndryshme perëndimore se Prigozhin ishte vrarë (e bëri zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov), zyrtarët ushtarakë amerikanë pretenduan se besonin se Prigozhin ishte vrarë, edhe pse nuk kishin asnjë konfirmim se avioni u rrëzua nga një raketë tokë-ajër ose ajër-ajër.

Shefja gjermane e diplomacisë, Annelina Berbock, në ditën e parë të aksidentit kërkoi të mos spekulohej për vdekjen e Prigozhin, ndërsa Franca tha që ditën e parë të aksidentit se kishte “dyshime të justifikuara” për rrëzimin e avionit. Në përgjithësi, qëndrimi i BE-së ishte se ishte e vështirë të konfirmohej lajmi se Prigozhin kishte vdekur, pavarësisht se, për shembull, inteligjenca britanike pretendonte se e dinte se kush ishte përgjegjës për sabotimin e avionit.

 

Putin shprehu ngushëllimet dhe keqardhjen e tij

Menjëherë pas aksidentit, autoritetet zyrtare ruse dolën me detaje që aeroplani u rrëzua, me listën e dhjetë pasagjerëve, mes të cilëve Prigozhin, si dhe me detaje se çfarë do të hetohet për rrëzimin e avionit. Presidenti rus, Vladimir Putin, duke mos iu referuar spekulimeve të 24 gushtit, një ditë pas aksidentit, shprehu ngushëllimet e tij për familjet e të vdekurve dhe disa fjalë favorizuese për Prigozhin. Dy ditë më vonë, më 26 gusht, ai nxori një dekret duke u kërkuar ushtrive mercenare, përfshirë grupin Wagner, të betoheshin për besnikëri ndaj Federatës Ruse.

Një pjesë e spekulimeve që ende po ndodhin, i referohen edhe opsionit se Prigozhin nuk ka vdekur fare, që përkon me narrativën nga BE-ja e 24 gushtit, se lajmi nuk mund të konfirmohet. Kështu, më 27 gusht, mediat në gjuhën maqedonase raportuan se një analist rajonal nga Ballkani pretendon se ka mundësi që e gjithë ngjarja të jetë një skenar dhe një marrëveshje midis Putinit dhe Prigozhin për një vdekje të inskenuar. Në të njëjtën ditë, më 27 gusht, u publikua një sondazh i kryer në Rusi i porositur nga “Sunday Times”, sipas të cilit vetëm 8 përqind e të anketuarve besonin se Putin ishte përgjegjës për aksidentin. Megjithatë, fakti që edhe 70 për qind e konsiderojnë Prigozhin një hero lufte nga Ukraina tregon qartë faktin se dezinformatat në lidhje me rrëzimin e avionit do të vazhdojnë edhe në të ardhmen.

Ndaj, edhe pse mediat më 29 gusht raportuan se Prigozhin po varrosej, do të mbetet pyetje nëse lajmi është i vërtetë, pra nëse funerali është inskenuar, si dhe prania e Prigozhin në aeroplan në momentin e rrëzimit, siç spekulohet nga burime të ndryshme.

A, rrënjët e dezinformatave rreth Yevgeny Prigozhin qëndrojnë në ngjarjet e fundit të qershorit, kur në më pak se 24 orë filloi dhe përfundoi çuditërisht rebelimi i Prigozhin kundër Moskës zyrtare. Në fund të fundit, mjafton të lexoni spekulimet dhe lajmet e tjera nga dita e fundit e gushtit për të bërë të qartë se (dez)informacionet për fatin e Prigozhinit do të vazhdojnë të lexohen në hapësirën mediatike.

Lufta me dron u intensifikua

Dita e parë e gushtit filloi me një sulm nga dronët ukrainas në Moskë. Në fakt, gjatë gjithë gushtit, lufta me dronë nga të dyja palët u intensifikua dhe muaji përfundoi me një sulm të kryer në veri të Rusisë, në aeroportin Pskov.

Në sulmin në fillim të muajit (1 gusht 2023), siç thuhet nga burime ruse, është goditur e njëjta godinë shumëkatëshe, e cila është goditur edhe nga një dron ukrainas dy ditë më parë. Sipas RIA Novosti, disa agjenci qeveritare ndodhen në ndërtesën që u sulmua.

Mbrojtja kundërajrore ruse rrëzoi “disa” dronë që synonin rajonin e Moskës, tha kryetari i bashkisë së kryeqytetit rus, Sergey Sobyanin, raportoi The Guardian.

Dronët, por ata detarë, operuan ditën e dytë të gushtit. Forcat e Armatosura të Ukrainës u përpoqën të sulmonin anijet ruse të transportit civil me tre varka pa pilot në pjesën jugperëndimore të Detit të Zi, tha Ministria ruse e Mbrojtjes, transmeton RIA Novosti.

Zëdhënësja e Ministrisë së Punëve të Jashtme ruse, Maria Zakharova, më 03.08. 2023 sulme të tilla me dronë i quajti terroriste dhe se me ato sulme Ukraina komprometon edhe Shtetet e Bashkuara.

Duke kryer sulme terroriste në infrastrukturën civile, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky po komprometon Amerikën dhe po shantazhon Shtëpinë e Bardhë me kërkesa për edhe më shumë “ndihmë”, tha Zakharova.

Përsëri i njëjti fjalor i sulmeve terroriste nga Rusia u përdor më 21/22 gusht kur qiejt mbi Moskë u mbyllën për orë të tëra për shkak të një sulmi tjetër ukrainas me dron në orët e vona të mbrëmjes dhe në orët e hershme të mëngjesit. Nga rruga, sulmet nuk ishin vetëm në Moskë, por edhe në aeroportet ushtarake ruse, gjatë të cilave u shkatërrua të paktën një bombardues strategjik i Forcave Ajrore Ruse.

Gjatë gjithë periudhës së gushtit, sulmet me dronë ishin mjaft të shpeshta dhe karakteristike për të dyja palët ndërluftuese. Por ndërsa sulmet me dron ruse ishin një mjet dhe taktikë krejtësisht normale luftarake për Moskën, çdo sulm me dron nga ushtria ukrainase, qoftë në territorin ukrainas apo rus, u etiketua nga zyrtarët e Moskës si “akt terrorist”.

Ajo që është e re, e ndodhur më 30 gusht, është se Rusia pësoi një sulm me dron në veri të vendit në aeroportin Pskov pranë kufirit me Letoninë dhe Estoninë, duke dëmtuar katër avionë të mëdhenj transporti-pasagjerësh ose zbulues të tipit IL-76. Përgjigja e Rusisë ndaj këtij “akti terrorist” nga Ukraina ishte një sulm i ashpër i kombinuar në Kiev (me dronë dhe raketa), i cili gjithashtu vrau disa civilë.

OKB-ja i ka bërë thirrje Rusisë që të ndalojë sulmet ndaj civilëve

Më 19 gusht, mediat në gjuhën maqedonase raportuan se shtatë persona, përfshirë një fëmijë gjashtë vjeçar, u vranë kur një raketë ruse goditi një teatër në qytetin verior të Ukrainës, Chernihiv, thanë autoritetet. Mes 129 të plagosurve ishin 15 fëmijë.

Sulmi erdhi vetëm një ditë pasi një dron ukrainas goditi një ndërtesë zyre në qendër të Moskës, të cilën ajo e quajti gjithashtu një sulm “terrorist”.

Sulmet e drejtuara kundër civilëve ose objekteve civile janë rreptësisht të ndaluara sipas ligjit ndërkombëtar humanitar. Kjo duhet të ndalet – thirri koordinatorja humanitare e OKB-së për Ukrainën, Denise Brown.

Pjesa më e madhe e lajmeve për këtë ngjarje mund të lexohet në linkun këtu.

 

Ukraina duhet të lëshojë territore – “tullumbace” apo jo lajmëroi sërish Medvedev

Një deklaratë e kreut të Zyrës së Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, Stjan Jensen, më 15 gusht se Ukraina mund të bëhet anëtare e NATO-s nëse pranon t’i dorëzojë territorin Rusisë, duke shënuar kështu fundin e konfliktit, ndezi një sërë spekulimesh dhe deklaratash në favor të narrativës disinfo ruse se në atë rast duhet të heqë dorë edhe nga kryeqyteti Kiev dhe ta zhvendosë atë në Lviv (qëndrimi i Dmitry Medvedev). Lajmin për deklaratën e NATO-s dhe reagimet e 16 dhe 17 gushtit, përfshirë dezinformimin nga Rusia, përmes Medvedevit, mund ta lexoni në lidhjet nga mediat maqedonase që gjenden këtu.

Më 22 gusht, një nga propagandistët më të zellshëm rusë, ish-presidenti Medvedev, lëshoi ​​edhe një herë një kërcënim për Evropën, këtë herë për shkak të njoftimeve të dy vendeve evropiane se do të dorëzojnë avionët F-16 në Ukrainë.

Zëvendëskryetari i Këshillit të Sigurimit të Federatës Ruse, Medvedev, u bëri thirrje evropianëve të mos luajnë me aeroplanët, duke komentuar deklaratën e ministrit të Jashtëm gjerman, Berbock, i cili e quajti vendimin e Holandës dhe Danimarkës për transferimin e avionët luftarakë “F16” në Ukrainë “ditë e mirë për Ukrainën dhe Evropën”. Lajmi me këtë lloj dezinformate ruse është transmetuar edhe nga disa media në gjuhën maqedonase.

Dezinformata të tjera në lidhje me agresionin e Rusisë në Ukrainë, që mbartin narrativa të rreme ruse, por të përhapura në mediat sociale, mund të lexohen në rubrikën “Kontrolli i fakteve” të Vërtetmatësit. Bëhet fjalë për dezinformata për origjinën e presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyi, për abuzimin e dyshuar të nënave surrogate në Ukrainë, për trafikun e organeve në atë vend, si dhe fakti që ndryshimi i kalendarit të kishës ortodokse ukrainase lidhet gjoja me ideologjinë naziste në kishë dhe në shtet etj.

 

BGNES dhe interesat e Serbisë në Maqedoninë e Veriut

Më 27 gusht, BGNES publikoi një tekst duke paralajmëruar se Serbia i është bashkuar zyrtarisht fushatës rreth ndryshimeve kushtetuese në Maqedoni. Shkak për një tekst të tillë janë dy produkte mediatike të botuara më parë në Serbi, pra një artikull dhe një tekst i shërbimit publik serb RTS dhe më pasu ribotua në Politika të Beogradit, për të cilat BGNES pretendon se janë zëdhënëse zyrtare të politikës shtetërore serbe.

Teksti u raportua gjerësisht në hapësirën mediatike në gjuhën maqedonase dhe karakteristikë është se më parë nuk kishte asnjë lajm për njoftimet origjinale në RTS, e më pas në Politika, nga ato media maqedonase që kanë korrespondentë në Beograd. Se çfarë do të thotë për vëmendjen mediatike malinje serbe, në këtë rast publiku e merr vesh përmes mediave bullgare.

Një ditë më parë BGNES boton një intervistë me historianin dhe atë që e quajnë analist ndërkombëtar Kiril Iliev, me titull: “Bullgaria të bashkohet me Perëndimin kundër agresionit serb në Ballkan”, ku përmenden edhe interesat serbe në të gjithë Ballkanin.

Sipas Iliev, Serbia donte të destabilizonte Ballkanin dhe të hiqte çdo mundësi që shtetet të normalizojnë marrëdhëniet dhe kjo është parë veçanërisht në kontekstin e marrëdhënieve bullgaro-maqedonase. Sa i përket politikave në Maqedoni, Iliev konsideron se politikanët janë treguar dritëshkurtër dhe gjërat i kanë parë vetëm nga konteksti i zgjedhjeve. Vështrime të tilla të Ilievit i raportuan vetëm dy media në Maqedoni.

 

Kovaçevski – Kurti, diskutim i mprehtë apo bllofi i Vuçiqit?

Duke cituar një deklaratë të presidentit serb, Aleksandar Vuçiq, të bërë më 22 gusht, pas takimit/darkës jozyrtare në Athinë të liderëve nga vendet e Ballkanit Perëndimor dhe përfaqësuesve të BE-së dhe me rastin e 20-vjetorit të Agjendës së Selanikut për Ballkani Perëndimor, media në gjuhën maqedonase më 23 dhe 24 gusht, kanë njoftuar se ka pasur një lloj grindje apo dialog me ton më të lartë nga kryeministri maqedonas, Dimitar Kovacevski, ndaj kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti. Shkak për këtë ishte sjellja e Kurtit gjatë vizitës së tij jozyrtare në Shkup dhe Tetovë, ku pritej nga kryetarët e komunave të Tetovës dhe Çairit dhe liderët e partive të tjera opozitare më të mëdha apo më të vogla shqiptare.

Kovaçevski nuk e mohoi, por as nuk e konfirmoi, duke thënë se ishte një diskutim normal mes kryeministrit të një vendi anëtar të NATO-s dhe kryeministrave të vendeve fqinje, me të cilin kemi marrëdhënie të shkëlqyera dhe ku dinamika e deklaratave individuale dhe akteve individuale nuk mund të diktojë diskursin kryesor të marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë dhe integrimin e tyre në BE. Pra, në fund mbeti e paqartë nëse vërtet ka ndodhur një ngjarje e këtij lloji apo presidenti serb, i cili në të njëjtën kohë mesa duket ka biseduar me Kovaçevskin në lidhje me një deklaratë kontestuese të ministrit serb të mbrojtjes, paksa e ka “mbytur” bisedën Kovaçevski-Kurti.

Sido që të jetë, kjo deklaratë e Vuçiqit, e cila u raportua gjerësisht nga mediat serbe dhe maqedonase, shkaktoi një ortek reagimesh dhe dezinformatash, me të cilat vetëm një pjesë e mediave në gjuhën maqedonase u morën në analiza, si Dojçe Vele, për shembull.

 

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari