Kundërspin: Pa kritere për “juristë të shquar”, çdo zgjedhje e gjykatësve kushtetues do të shtrembërohet
I gjithë problemi në zgjedhjen e gjykatësve kushtetues qëndron në dispozitën e pasaktë kushtetuese që gjykatësit zgjidhen nga Kuvendi “nga radhët e juristëve të shquar”. Deri në miratimin e një ligji të posaçëm që do të rregullojë këtë çështje, çdo zgjedhje e gjykatësve kushtetues do të problematizohet dhe do të shtrembërohet, në radhë të parë nga politikanët dhe qeveria dhe opozita, si dhe në shembullin konkret që paraqesim në këtë kundërspin.
Shkruan: Teofill Bllazhevski
Lidhur me çështjen e zgjedhjes së gjykatësve kushtetues, deputeti i LSDM-së në një konferencë për media ka dhënë një deklaratë në të cilën vërehet spin, gjegjësisht shtrembërim i së vërtetës:
Spin: „Para seancës së sotme të Komisionit për çështje zgjedhore dhe të emërimeve, është e rëndësishme të theksohen dy gjëra:
Së pari, është mirë që pas disa muajsh vonesë sot do të shqyrtohen propozimet për gjyqtarë kushtetues, së dyti është keq që VMRO-DPMNE nuk heq dorë nga instalimet partiake në gjyqësor, gjë që ishte karakteristikë e tyre gjatë regjimit 11 vjeçar.
Kjo shihet në propozimet e tyre për gjyqtarë të rinj kushtetues… Është e rëndësishme të zgjedhim njerëz të dëshmuar, profesionistë që do të jenë rojtarët e rendit kushtetues…”
[Burimi: LSDM/Kuvendi i RMV-së – deklaratë/press – data, 02.06.2022]
Kundërspin: Fanica Nikoloska, deputete e LSDM-së në Kuvendin e RMV-së në lidhje me seancën e Komisionit për Zgjedhje dhe Emërime, mbajti konferencë për media ku shprehu dy lloje spin për propozimet e opozitës dhe shumicës për zgjedhjen e gjykatësve kushtetutës në vendet e lira në Gjykatën Kushtetuese.
Lloji i parë i spinit është në propozimet e opozitës, ku Nikoloska fillimisht vlerëson se ishte mirë që përfundimisht vazhdoi debati për këtë temë, por “është keq që VMRO-DPMNE nuk heq dorë nga instalimet partiake në gjyqësor, diçka që ishte tipari i tyre gjatë regjimit 11-vjeçar”. Njëkohësisht, veçon disa shembuj të paktën të diskutabil nga aspekti i barazisë së qytetarëve para Kushtetutës.
Nëse e kuptojmë logjikën e Nikoloskës dhe të LSDM-së se profesori në pension dhe ish-kryetari i Kuvendit Savo Klimovski lidhet me politikat e VMRO-DPMNE-së për shkak se ishte folës në protestat që i paraprinë ngjarjeve të 27 prillit 2017, aspak nuk është në rregull dhe është një lloj spini, se dëshmi për këtë ishte sjellja e djalit të tij i cili ishte “bashkëpunëtor strategjik i Hristijan Mickoskit. Në të njëjtën mënyrë logjikohet edhe rreth profesoreshës Rodna Zhivkovska nga Fakulteti Juridik “Justinian Prvi”, që është propozim partiak – sipas LSDM-së, pasi djali i saj ishte kryetar i Këshillit të Komunës së Kisella Vodës, i zgjedhur nga radhët e VMRO-DPMNE-së.
Pse kjo është spin? Sepse Komisioni që diskuton për gjyqtarët e ardhshëm kushtetues nuk diskuton për Aleksandar Klimovskin dhe Ivan Zhivkovskin, fëmijët e të përmendurve, por diskuton për kandidaturat e prindërve të tyre Savo Klimovski dhe Rodna Zhivkovska.
Cili është kriteri për “jurist të shquar”?
Lloji i dytë i spinit është në fjalinë “është e rëndësishme të zgjidhen njerëz të dëshmuar, profesionistë që do të jenë rojtarë të rendit kushtetues”, që nuk të çon në pyetjen thelbësore – si zgjidhen anëtarët e Gjykatës Kushtetuese dhe si mund të përcaktojmë nëse tre propozimet e opozitës janë vërtet profesionistë?
Edhe pse vetë opozita dhe deputeti i VMRO DPMNE-së Antonio Miloshoski gjithashtu spinojnë, kur krahasohen nëpunësja dhe avokatja Tanja Vasiq-Bozaxhiieva dhe Rodna Zhivkovska vetëm në atë mënyrë që Vasic-Bozadzieva, kandidatja e LSDM-së, kohë më parë ka magjistruar te Rodna Zhivkov, prandaj profesoresha ishte propozim më i mirë, fakt është se edhe VMRO-DPMNE-ja edhe LSDM-ja gjithmonë e kanë pasur problem të dëshmojnë para opinionit se kush është “jurist i shquar”, dhe pas kësaj, praktika ka treguar, ka pasur propozime që edhe pse jo domosdoshmërisht, formalisht të jenë anëtarë të partive, kanë pasur rolin e simpatizantëve të partisë. Prandaj, në opinionin profesional dhe jo vetëm profesional, ekzistonte dyshimi se pas disa vendimeve të Gjykatës Kushtetuese mbizotëronte interesi partiak i asaj partie që është në pushtet.
Kjo pasi zgjedhja e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese bëhet vetëm sipas një neni të Kushtetutës, 109, i cili e rregullon këtë çështje shumë përgjithësisht:
Gjykata Kushtetuese përbëhet nga nëntë gjykatës.
Kuvendi i zgjedh gjykatësit e Gjykatës Kushtetuese me shumicën e votave të numrit të përgjithshëm të deputetëve. Mandati i gjykatësve është nëntë vjet pa të drejtë rizgjedhjeje.
Gjykata Kushtetuese zgjedh nga radhët e saj kryetarin për mandat tre vjeçar pa të drejtë rizgjedhjeje.
Gjykatësit e Gjykatës Kushtetuese zgjidhen nga radhët e juristëve të shquar.
Është koha për një ligj për Gjykatën Kushtetuese
Pikërisht për këtë pasaktësi, si të bindet opinioni se kush është jurist i shquar, si dhe praktika e keqe, shumë herë deri më tani nga ish-gjyqtarët kushtetues dhe nga sektori joqeveritar dhe nga profesorët universitarë, ndërsa tani edhe nga partia politike “Levica”, propozohet që mënyra e zgjedhjes të përcaktohet në një ligj të posaçëm për Gjykatën Kushtetuese.
Para këtij propozimi të “Levicës”, Komiteti i Helsinkit në vitin 2021 ka dorëzuar propozim për fillimin e hartimit të një ligji në Ministrinë e Drejtësisë dhe në arsyetim thuhet:
“Praktika e deritanishme e zgjedhjes së gjykatësve kushtetues tregon pa mëdyshje politizimin e skajshëm, përkatësisht partizimin e procedurës zgjedhore, që ka si pasojë zgjedhjen e gjykatësve kushtetues që janë shumë më të spikatur me besnikërinë e tyre ndaj partive apo qendrave të caktuara të pushtetit, sesa juristëve. Prandaj, kjo praktikë, e cila shkatërron plotësisht nivelin tashmë të ulët të autoritetit dhe reputacionit, duhet të marrë fund përfundimisht”.
Të njëjtin qëndrim ndan edhe profesori universitar Denis Preshova, i cili në disa fjalime ripërsërit qëndrimin që e shpreh si aktivist i Komitetit të Helsinkit:
“Duket se nganjëherë Gjykata Kushtetuese i bën më shumë dëm shtetit të së drejtës dhe të drejtave dhe lirive sesa mund ta mbrojë. Prandaj, duhet të vendosen kritere të sakta për zgjedhjen e gjykatësve kushtetues, që të saktësohet se çfarë saktësisht do të thotë jurist i shquar, sepse në të kaluarën kemi pasur raste kur për gjykatës kushtetues zgjidheshin edhe jo juristë. Krijimi i një kornize ligjore për zgjedhjen e gjykatësve kushtetues nuk ka gjasa të shmangë politizimin në përzgjedhjen e stafit, pasi është i lidhur me institucionet politike. Megjithatë, do të mundet në plan të parë me rastin e përzgjedhjes së kandidatëve të kenë kompetencat dhe integritetin e tyre, gjë që do të ndikojë pozitivisht në reputacionin dhe autoritetin e Gjykatës Kushtetuese”, thotë Preshova.
Më në fund, ministri i atëhershëm i Drejtësisë, përndryshe kuadër i LSDM-së, Bojan Mariçiq, jo vetëm që konfirmon arsyetimin, por informon se ligji i veçantë që do ta rregullojë këtë çështje është edhe qëndrimi i Komisionit të Venecias:
“Në atë drejtim është edhe mendimi i Komisionit të Venecias, i cili mendon se do të ishte e dobishme miratimi i një ligji të posaçëm për Gjykatën Kushtetuese, i cili do të rregullonte çështjet që kanë të bëjnë me statusin e gjykatësve kushtetues, kushtet themelore për fillimin e procedurës para Gjykatës Kushtetuese dhe efekti juridik nga vendimet e Gjykatës Kushtetuese”, tha Mariçiq.
Duke pasur parasysh se nevojën për një ligj të tillë sot e konfirmoi edhe Antonio Milloshoski nga VMRO-DPMNE – edhe deputeti i LSDM-së, Darko Kaevski (shikoni videon nga 3:24 – 3 orë e 24 minuta), paraprakisht edhe Mariçiq, është mjaft e qartë se zgjidhja e problemit është miratimi i një ligji të tillë.
Gjithçka tjetër, edhe interpretimet e opozitës edhe interpretimet e qeverisë, janë siç po vlerësojmë sot, spin.
Ky artikull është përgatitur në kuadër të projektit Kontrolli i fakteve për progresin e Maqedonisë së Veriut drejt BE -së, i zbatuar nga Fondacioni Metamorfozis. Artikulli, i botuar fillimisht në Vërtetmatës, është mundësuar nga mbështetja e fondacionit jofitimprurës amerikan NED (National Endowment for Democracy). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e autorit dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Metamorphosis, NED ose bashkëpunëtorëve të tyre
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari