(INTERVISTË) Nikollovski: Lojtarët e kishës ruse në KOM-KO i imponuan publikut tema të rreme

“Të kritikosh peshkopët e kishës nuk është punë e lehtë” – Marjan Nikolovski, redaktor i Religija.mk | Foto: Arkivi personal

NIKOLLOSKI: Me sa di unë, rasti është ende i hapur. Domethënë procedura ka filluar në ditën kur unë duhej të paraqitesha në seancë para prokurorit të kishës. Unë nuk jam paraqitur sepse Kisha nuk ka të drejtë të kërkojë llogari gazetarët para gjykatave të saj dhe nuk jam paraqitur për arsyen e thjeshtë se nuk dua t’i jap legjitimitet një procesi të tillë. Por prokurori i kishës dhe dikush tjetër atje ishin në atë datë në Kryedioqezë dhe ndoshta dolën në përfundimet e tyre. Ende nuk më kanë thënë se çfarë po ndodh. Por fakti që ka një procedurë tregohet nga seanca e fundit e sinodit të 29 shkurtit, ku në përbërje të rregullt, tre peshkopët, Stefani, Petari dhe Timotej, vëzhguan punën time si gazetar dhe megjithëse u përpoqën të zbusnin pasojat, për shkak të reagimeve të ashpra, megjithatë vendosën që emrin dhe mbiemrin tim si gazetar ta përfshinin në njoftimin zyrtar të Kishës – “Sinodi i Shenjtë i KOM-KO-së duke marrë parasysh shkrimet e z. Marjan Nikollovski në portalin Religija.mk e këshillon që me rastin e publikimit të temave kishtare t’i studiojë siç duhet për të mos shkaktuar informacione të gabuara në opinion. Kjo mund të nënkuptojë edhe se këtu procedura është shndërruar nga mundësia e përjashtimit nga kisha, në këshillim publik. Por ipeshkvijtë e KOM-KO-së duhet ta dinë se thjesht përmendja e emrit tim, apo emrit të ndonjë gazetari në një deklaratë zyrtare të kishës, është një formë presioni.

Gjithashtu, gjatë periudhës së kaluar gjërat nuk janë qetësuar, por përkundrazi, janë përshkallëzuar me daljet publike të disa prej ipeshkvijve të cilët vazhdojnë me kërcënimet publike ndaj meje, përmes ofendimeve dhe përçmimeve dhe mendoj se këto do të vazhdojnë. Besimtarët e tyre fanatikë dhe kuazi-patriotë, personazhe të dështuar politike në rrjetet sociale i shtojnë situatës, gjë që e nxeh edhe më shumë atmosferën. Por do të durojë. Unë sigurisht që do të vazhdoj të përgjigjem në përputhje me rrethanat. Problemi është se në Maqedoni, në media, ka shumë pak gazetarë që merren me këtë çështje. Ka njerëz që e njohin, por nuk merren me të në baza ditore. Dhe unë, së bashku me Religija.mk, disi ju prishim qetësinë disa peshkopëve sepse shpesh i nxjerrim nga konformizmi i tyre në të cilin janë mësuar të funksionojnë. Të kritikosh peshkopët e Kishës nuk është një detyrë e lehtë.

Ndryshe, arsyeja kryesore, siç e kam paralajmëruar atëherë, ka qenë se në dy vitet e fundit rregullisht e kam vënë në dukje ndikimin serioz rus që po përhapet në Maqedoni përmes kishës, konkretisht përmes tre peshkopëve. Pikërisht të njëjtët që u përpoqën institucionalisht përmes kishës, e tani edhe përmes linçimit publik, të lanin hesapet me mua.

Së fundmi, profesori i Fakultetit të Sigurisë, Marjan Gjurovski, paralajmëroi se personalitetet e larta kishtare nga Sinodi mbanin lidhje të ngushta me përfaqësuesit e Kishës Ortodokse Ruse, të cilët, sipas të dhënave të inteligjencës të siguruara nga presidenti Stevo Pendarovski, ishin gjithashtu bashkëpunëtorë të inteligjencës ruse. Kjo u pasua me një përgënjeshtrim nga zëdhënësi i Sinodit të Shenjtë të Ipeshkvijve, Peshkopi Timote. Si njohës i kishës, a mund të komentoni deklarata të tilla, për cilët personalitete të kishës bëhet fjalë dhe, në realitet, sa ndikim rus ka në vend nëpërmjet KOR?

NIKOLLOVSKI: Profesor Gjurovski tha atë që presidenti i shtetit e tha publikisht më parë, dhe këtë e kanë të njohur edhee në krye të KOM- KO -së. Ai informacion i KOM-KO-së i është komunikuar Kryetarit nga disa anë dhe vjen si informacion i shërbimeve të sigurisë. Cili është rreziku i aktiviteteve të tilla? Ekzistenca e interesit të Rusisë në Ballkan është e padiskutueshme. Përpjekja për të ndikuar ka rrënjë historike. Situata aktuale në marrëdhëniet Evropë-Rusi, veçanërisht agresioni rus në Ukrainë, vetëm sa i alarmon më tej shërbimet e sigurisë për përgjimin e informacioneve. Është një proces legjitim i çdo shteti.

Në Maqedoni, ndikimi rus është në fakt i parëndësishëm, nëse shihet nga prizmi i depërtimit në politikë, ekonomi apo media. Kemi politikanë margjinalë që janë promotorë të interesave ruse. Ne kemi pjesëmarrjen e ekonomisë ruse, e cila nuk ka fuqi të ndikojë në situatën për të mundësuar ndikimin rus. Kemi personazhe të skajshëm, jashtëzakonisht jo të besueshëm dhe të kompromentuar, media interneti apo figura mediatike, të cilët janë të afërt me përkatësitë politike ruse. Dhe nëse e vendosni këtë në njërën anë, do të shihet se e gjithë kjo është një kanal minimal për përhapjen e ndikimit rus. Pikërisht për këtë u zgjodh Kisha, si një institucion që ka besim jashtëzakonisht të lartë në shoqëri dhe që mund të kanalizojë dhe afirmojë lehtësisht politikat dhe qëndrimet ruse në shoqëri. Për këtë qëllim, Rusia po përdor kishën ruse dhe po abuzon me interesat kishtare maqedonase në këtë proces, duke luajtur kartën emocionale për emrin e kishës, megjithëse për kishën e Moskës deri para dy vitesh KOM-KO ishte një organizatë skizmatike, e quajtur si e ashtuquajtura kishë maqedonase.

Dhe pikërisht në këtë konsiston interesi “i ndërsjellë” i Kishës Ruse dhe ipeshkvijve individualë të KOM-KO-së. Sa më shumë të lavdërohet kisha ruse mes besimtarëve, aq më i madh është ndikimi i saj. Hipotetikisht, nëse kisha ruse “shpëton” kishën tonë, pse shteti rus nuk duhet ta “shpëtojë” shtetin nga perëndimi i keq që dëshiron të shkatërrojë gjithçka? Kështu paraqiten këto lloj historishë.

Edhe pse KOM-KO u njoh fillimisht nga KOS-i, përmes të ashtuquajturit Tomosin e tyre me të cilat njohin autoqefalinë tonë dhe më pas deri në normalizimin e marrëdhënieve me Patriarkanën Ekumenike dhe me numrin më të madh të kishave lokale ortodokse, shumë ekspertë thonë se Tomosi i vërtetë duhet të rrjedhë nga Patriarkana Ekumenike dhe se deri sa ta marrim atë dokument, autoqefalia e KOM-KO-së ende nuk është njohur plotësisht. A është e vërtetë kjo dhe nëse po pse ka kaluar kaq shumë kohë dhe dokumenti ende nuk është aty? A është në pyetje emri i KOM-KO-së apo siç keni shkruar edhe ju, qëndrimi i kishës sonë ndaj aftoqefalisë së Kishës Ortodokse të Ukrainës?

NIKOLLOVSKI: Zgjidhja e çështjes kishtare maqedonase po ndodh në një periudhë jashtëzakonisht të ndërlikuar për Ortodoksinë. Si kurrë më parë, Carigradi dhe Moska janë në anët e kundërta. Dhe ishte një shans i mirë për KOM-KO-në. Thjesht u përshtatën rrethanat historike. Megjithatë, nuk duhet harruar se procesi i zgjidhjes së autoqefalisë maqedonase nuk fillon me KOS-in, por filloi më shumë se shtatë vjet më parë. Filloi kur KOM-KO vendosi që problemin ta nxjerrë nga oborri i KOS-it dhe t’ia imponojë si problem gjithë Ortodoksisë. Kështu ndodhi letra drejtuar Kishës Bullgare dhe më pas procesi i kërkesës së Apelit para Patriarkanës Ekumenike. Gjatë asaj periudhe KOS-i ende refuzoi bisedimet, deri në momentin kur Patriarkana Ekumenike e vuri këtë çështje në rend dite. Pastaj KOS ndryshoi strategjinë e saj dhe nën ndikimin e Moskës vendosi të hyjë në këtë proces me interesat e veta. Lëshuan një dokument pëlqimi për autoqefalinë, të cilin e quajti Tomos, që tregon qartë se nuk është dokument i kompletuar dhe se KOM-KO është dërguar në referendum për autoqefalinë e saj para të gjitha kishave të tjera autoqefale.

Përveç kësaj, emri po bëhet problem jo vetëm për greqishtfolësit, por edhe për të gjitha kishat. Nuk do të kishte problem nëse KOM- KO do të falënderonte KOS-in dhe të shkonte në Fanar me të njëjtin dokument duke thënë se kishte pëlqimin e “kishës amë” për autoqefalinë. Tani ndoshta Patriarku Ekumenik do të kishte ardhur në Ohër dhe do të kishte sjellë Tomos për autoqefali. Por në vend të kësaj, lojtarët e kishës ruse në KOM-KO filluan fushatën kundër Stambollit, me urdhër të Moskës. Moska kishte interes të pengonte Tomosin nga Patriarkana Ekumenike, të cilën në fakt e kanë të gjitha autoqefalitë moderne. Lojtarët e kishës ruse në KOM-KO imponuan tema të rreme në publik. Njëra është se Patriarkana Ekumenike kërkon të marrë diasporën, domethënë kishat në diasporë t’i dorëzohen asaj, diçka që edhe besimtari më i zakonshëm e di se është gënjeshtër. Çështja e dytë që ata ngritën është se me Tomosin nga Patriarkana Ekumenike, KOM-KO do të ishte shpërfytyruar dhe do të kishte humbur emrin e saj maqedonas, megjithëse Patriarkana Ekumenike realisht pret që KOM-KO të zgjedhë se me cilin emër do të regjistrohet kisha në Diptik, “Arqipeshkvia e Ohrit”, ose “Kisha e Maqedonisë së Veriut”, siç janë regjistruar të gjitha kishat e tjera, pasi emërtimi kombëtar i kishave nuk është emërtim zyrtar.

“Zgjidhja e çështjes kishtare maqedonase po ndodh në një periudhë jashtëzakonisht të ndërlikuar për Ortodoksinë. “Si kurrë më parë, Stambolli dhe Moska janë në anët e kundërta,” thotë Nikollovski

Ndërkohë çfarë ndodhi? Nga të 13 kishat autoqefale, në të cilat u dërgua Tomos nga KOS, vetëm dy kisha e pranuan plotësish. Ajo ruse dhe bullgare. Bullgari i dha emrin “KOM-KO – Kisha e Maqedonisë së Veriut”, me kryepeshkop “maqedonoverior”. Ai rus përdor emrin KOM-KO. Kisha rumune e pranoi Tomosin, por thekson se do të presë edhe një Tomos zyrtar nga Patriarkana e Vslenit. Emri me të cilin është njohur KOM-KO është Arqipeshkvia e Ohrit dhe Maqedonisë së Veriut, dhe titulli i Kryepeshkopit është Kryepeshkopi i Ohrit, Shkupit dhe Maqedonisë së Veriut. Kisha e katërt është KOS. Dhjetë kishat e tjera autoqefale nuk e pranuan Tomos-in e KSHP-së dhe për to KOM-KO nuk është kishë autoqefale, derisa të lëshohet Tomos nga Patriarkana Ekumenike. Të tilla janë kushtet për momentin.

Çështja e Ukrainës u ngrit diku në qershor të vitit të kaluar, kur për herë të fundit ishte një delegacion i KOM-KO në Fanar. Por pasi lojtarët e kishës ruse në KOM-KO nuk arritën t’i shesin tezat e tyre të rreme dhe pas takimit të fundit në Stamboll, ato tema nuk ishin pjesë e bisedës, atëherë ata vendosën të detyrojnë qëndrimin e KOM-KO se nuk do ta njohë kurrë autoqefalinë e Ukrainës. Erdhi si një goditje e re për Patriarkanën Ekumenike, sepse nëse ajo duhet t’ju japë autoqefalinë, cila është logjika juaj për të kundërshtuar autoqefalinë që i dha Ukrainës? Për çfarë interesash e bëni? Dhe tani Ukraina është çështja kyçe për të cilën Patriarkana Ekumenike pret një përgjigje nga KOM-KO. Informacioni i fundit ishte se është formuar një komision në KOM-KO për ta shqyrtuar këtë çështje, kështu që do të shohim se çfarë do të ndodhë.

A keni ndonjë informacion përse janë ftohur marrëdhëniet me Kishën Ortodokse Bullgare edhe pse pak vite më parë (nëntor 2017) KOM-KO e quajti dhe e njohu KOB-në si “kishë nënë” dhe kërkoi haptazi njohjen prej tyre? Mos vallë peshkopët tanë e harruan atë qëndrim, ndaj disa prej tyre u hidhëruan për disa vendime të komisionit të përzier historiko-arsimor lidhur me pjesën edukative për kishën tonë në tekstet shkollore? Deri para pak kohësh në faqen e KOM-KO, në rubrikën për historikun e kishës, kishte edhe një sqarim për lidhjet e Kryedioqezës së Ohrit dhe Patriarkanës së Tërnovit, por tani ai seksion është ndryshuar dhe shkurtuar?

NIKOLLlOVSKI: Sinqerisht, nuk kam njohur përr këtë të fundit. Nuk mbaj mend se ku ka pasur një krahasim të tillë dhe nuk do ta analizoja dot. Por raporti mes KOM-KO dhe KOB është i çuditshëm. Nuk do të thosha se ka ftohje të marrëdhënieve. Ndoshta ka pak më shumë mosbesim, siç ka mosbesim në të gjitha sferat sociale mes dy vendeve. KOM-KO dhe KOB në dy vitet e fundit kanë shërbyer së bashku, këtu në Maqedoni, së fundi në Kratovë, më parë në Manastir dhe atje në Plovdiv dhe për herë të parë besoj se kanë shërbyer së bashku në Jeruzalem. pasi KOM-KO u rikthye në unitetin kanonik me vendim të Patriarkanës Ekumenike. Nëse analizojmë gjërat nga viti 2017 e deri më tani, mendoj se kisha bullgare në vitin 2017 është (keq)përdorur për qëllime më të larta, të cilat tani KOM-KO po i realizon. Kërkesa për njohje nga KOB dhe njohja e saj si “kishë amë”, për mendimin tim, kishte pikërisht qëllimin që çështja kishtare maqedonase të largohej nga gjykata e KOS-it dhe të bëhej problem i Ortodoksisë. Askush nuk e priste që KOB-ja do ta njihte KOM-KO-në dhe do të bashkëpunonte me të, kusht që varej nga fakti nëse KOM-KO do ta shihte KOB-në si një “kishë amë”. Përkundrazi, ideja ishte ndoshta shtyrja e KOB-së në problem dhe ajo me vetëdije apo pa dije e pranoi lojën dhe formoi një komision për të analizuar kërkesën e KOM-KO-së. Më pas thirri Patriarku Ekumenik me një reagim dhe tha se KOB nuk ka autoritet për një gjë të tillë dhe se i përket Patriarkanës Ekumenike. Një vit më vonë erdhi kërkesa për ankesë nga KOM- KO në Fanar. Për më tepër, për kishën bullgare është problematik emri “Arqipeshkvia e Ohrit” dhe ndër këto dy arsye duhet kërkuar edhe arsyeja e qëndrimit të saj joparimor dhe fyes, duke e quajtur KOM- KO- në si “Kisha e Maqedonisë së Veriut”.