Intervista, rubrika, emisione dhe kolumna – prania e Kinës në rritje në mediat maqedonase
Në fushën e medias, Kina përdor strategji të ndryshme për të ndikuar në narrativat vendase, si prania e mediave shtetërore kineze, bashkëpunimi me mediat lokale dhe blerja e gazetarëve vendas. Megjithëse liria e medias nuk kërcënohet, është shprehur shqetësimi për rritjen e propagandës kineze që formëson perceptimet publike në rajon, thuhet në botimin “Ndikimi kinez në procesin e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE: sinergji dhe pengesa”
Emisione televizive, rubrika gazetash kushtuar Kinës, kolumna dhe intervista të ambasadorit kinez në Maqedoninë e Veriut, si dhe promovimi dhe publikimi i përmbajtjeve mediatike të mediave kryesore kineze që janë nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Partisë Komuniste Kineze. Për dallim nga zvogëlimi i ndikimit të Kinës në lidershipin politik pro-evropian të vendit, të dhënat tregojnë se ndikimi i Kinës në sektorin mediatik maqedonas është rritur gjatë periudhës së kaluar. Ajo që dëshiron të përcjellë Ambasada e Kinës në Shkup, arrin lehtësisht në mediat maqedonase.
“Në fushën e medias, Kina përdor strategji të ndryshme për të ndikuar në narrativat, si prania e mediave shtetërore kineze, bashkëpunimi me mediat lokale dhe blerja e gazetarëve vendas. Megjithëse liria e medias nuk kërcënohet, është shprehur shqetësimi për rritjen e propagandës kineze që formëson perceptimet publike në rajon”, thuhet në botimin “Ndikimi kinez në procesin e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE: sinergji dhe pengesa“, përgatitur si projekt i përbashkët i Fondacionit Konrad Adenauer dhe Qendrës Wilfried Martens për Studime Evropiane.
Autorët e këtij publikimi – Ana Krstinovska, Bledar Feta, Aleksandra Stankoviq, Senada Šelo Šabić, Aleksandra Davitkovska-Spasovska dhe Momçilo Radulović deklarojnë se prania kineze në Ballkanin Perëndimor paraqet sfidë për përpjekjet e rajonit për t’iu përmbajtur vlerave të BE-së dhe standardet në këtë fushë. Në të njëjtën kohë, publikimi thekson se mediat janë ndër sektorët kritikë, krahas teknologjisë dhe telekomunikacionit, ku vërehen operacionet e subjekteve kineze.
“Në Maqedoninë e Veriut, pjesa më e madhe e përmbajtjeve promovuese propozohet nga Ambasada e Kinës përmes lidhjeve të saj me mediat lokale, përfshirë Agjencinë për Informim të Mediave (MIA) dhe Shërbimin Kombëtar të Transmetimit (MRT). Gjithashtu, rubrika publikohen rregullisht në media të njohura, si “Nova Makedonija”, dhe në portalet margjinale të internetit, të cilat nxjerrin në pah qëndrimet e Kinës, si dhe ka një emision televiziv në Telma, një televizion kombëtar, i sponsorizuar nga Ambasada e Kinës, qëllimi i të cilit është të promovojë kulturën tradicionale dhe moderne kineze”, thuhet në botim.
Gjithashtu, autorët e këtij botimi theksojnë se marrëveshjet dypalëshe të bashkëpunimit në të gjitha vendet e rajonit u hapin mundësinë gazetarëve, redaktorëve dhe profesionistëve të medias vendase për të vizituar Kinën, për të ndjekur programe të ndryshme trajnimi dhe për të udhëtuar në rajone si Xinjiang apo Tibet.
“Nëpërmjet udhëtimeve, atyre u tregohet ana e Kinës që qeveria kineze dëshiron që ata të shohin, në mënyrë që t’i inkurajojë ata të shkruajnë dhe ‘ekspozojnë’ argumentet perëndimore për këto çështje të ndjeshme”, thuhet në botimin “Ndikimi kinez në Ballkanin Perëndimor. Procesi i anëtarësimit” në BE: sinergjitë dhe pengesat’.
Autorët e publikimit deklarojnë se prezenca kineze në vendet e Ballkanit Perëndimor ka një ndikim negativ në media.
Ky publikim i botuar këtë vjeshtë vjen pas një hulumtimi të ngjashëm të publikuar dhjetorin e kaluar, i cili ndër të tjera përmban edhe të dhëna për ndikimin kinez në sektorin mediatik maqedonas. Autorja Ana Krstinovska në hulumtimin “Të kuptuarit e mjeteve, narrativave dhe ndikimit të “fuqisë së butë” kineze në Maqedoninë e Veriut” në dhjetor 2022 tregon përfundime pothuajse identike në seksionin e mediave si në botimin e këtij viti.
Në dokumentin e vitit të kaluar thuhet se megjithëse Maqedonia e Veriut nuk ka parë ndonjë përfitim të veçantë nga bashkëpunimi ekonomik me Kinën, hulumtimi për prezencën dhe portretizimin e Kinës në media tregoi se ndikimi i Kinës në Maqedoninë e Veriut është mjaft i fortë, domethënë, vendi renditet i treti në mesin e 17 vendeve në Evropën Qendrore dhe Lindore, pas Serbisë dhe Bullgarisë.
Në hulumtim thuhet se Kina përfaqësohet në vend përmes emisionit televiziv Nihao, i cili transmetohet një herë në javë në televizionin kombëtar Telma. Shfaqja sponsorizohet nga Ambasada Kineze në Shkup dhe synon të “paraqesë Kinën ashtu siç është”, “të tregojë kuptimin e vërtetë të Kinës” dhe “atë që ajo i ka dhënë botës në çdo kontekst” – arkitekturë, filozofi, teknologji, modë, mjekësi.
Autorja Ana Krstinovska thekson se vitin e kaluar kanë vërejtur tekste dhe shkrime të ambasadorit kinez në media dhe portale të përzgjedhura të shkruara dhe online, si Agjencia Informative e Maqedonisë, gazetat Nova Makedonija, Veçer dhe Premin dhe portalet Antropol dhe Observer.
Çfarë thonë mediat maqedonase dhe ku është vënë re prezenca e Kinës?
Meta.mk u përpoq të marrë mendimin e të gjitha mediave maqedonase, të cilat në publikimin “Ndikimi kinez në procesin e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE: sinergji dhe pengesa” thuhet se publikojnë përmbajtje promovuese për Kinën e propozuar nga Ambasada Kineze në Shkup.
Kërkesë për qasje në informata të natyrës publike i kemi dërguar agjencisë shtetërore – Agjencia për informim për media dhe radiotelevizionin publik të Maqedonisë. Përgjigja që morëm prej tyre është se nuk ka asnjë ndikim kinez në mediat e tyre.
Radio Televizioni i Maqedonisë për të komentuar detajet e paraqitura në publikimin “Ndikimi kinez në procesin e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE: sinergji dhe pengesa”, pretendojnë se detaje të tilla nuk janë të sakta.
“RTM nuk ka krijuar asnjë lloj bashkëpunimi me Ambasadën e Kinës në Shkup për publikimin e përmbajtjeve promovuese që i vënë në pah qëndrimet e Kinës”, thuhet në përgjigjen që e ka marrë Meta.mk nga shërbimi transmetues publik.
Radiotelevizioni i Maqedonisë shton se memorandumi i fundit për bashkëpunim me televizionin kombëtar kinez është nënshkruar në vitin 2003, por edhe se nuk ka bashkëpunim për shkëmbimin e përmbajtjeve programore që do të transmetoheshin më tej në shërbimet programore të RTM-së.
Në përgjigjet e tyre, agjencia shtetërore e lajmeve “MIA” thotë se nuk publikojnë tekste propagandistike dhe kjo rregull vlen edhe për Ambasadën e Kinës në Shkup. Tekstet komerciale të biznesit u botuan në një kategori dhe seksion të veçantë, por jo tekste të paguara politikisht.
Agjencia shpjegon se ata bashkëpunojnë me më shumë se 50 agjenci në mbarë botën. Një marrëveshje për shkëmbimin e lajmeve është nënshkruar me agjencinë shtetërore të lajmeve të Kinës – Xinhua në vitin 2005, por pavarësisht memorandumit të nënshkruar, në 10 vitet e fundit ai nuk ka qenë funksional nga asnjëra palë.
“Është praktikë e gazetarëve të DESK-së që të përdorin lajmet kryesisht nga AFP, DPA, Reuters, BBS, ENR dhe rrjeti ballkanik i ABNA-s”, sqaron Agjencia Maqedonase e Informacionit.
RTM shton se në vitet e kaluara ka pasur reagime dhe mospajtime të ambasadës kineze me tekstet e publikuara të RTM-së, përmbajtja e të cilave nuk u shkonte atyre, por kjo nuk ka ndikuar në politikën redaktuese të kësaj agjencie të lajmeve.
RTM thotë se nuk kanë pasur ndonjë bashkëpunim të veçantë apo të paguar me Ambasadën e Kinës në Shkup. Gjithashtu, ata nuk kanë nënshkruar asnjë dokument apo memorandum bashkëpunimi.
Mirëpo, RTM-ja shton se kanë bashkëpunim me institucionet ndërkombëtare dhe ambasadat në vend, duke përfshirë edhe Ambasadën e Kinës në Shkup kur shënohen aktivitetet – protokolli shtetëror i të gjitha ambasadave dhe përfaqësuesve ndërkombëtarë në vend.
“RTM publikon herë pas here qëndrimet e ambasadorëve, ambasadave dhe institucioneve ndërkombëtare, me dallim dhe mohim të qartë se është pikëpamje personale e autorit. Politika editoriale e MPB-së përcakton se çfarë është qasja e një autori ndaj postit redaktues, dhe çfarë i referohet njoftimeve, qëndrimeve të ambasadave të ndryshme, përzgjedhjes nga shtypi botëror dhe çfarë është marketingu dhe përmbajtjet promovuese që janë të inkuadruara në tekste origjinale me mohim se nuk ka marketing të fshehur apo politikë editoriale të mediumit dhe janë kategorizuar si tekste origjinale”, thuhet në përgjigjen e RTM-së.
Pyetje me kërkesë për përgjigje i kemi dërguar gazetave Nova Makedonija dhe Veçer, si dhe televizionit Telma me e-mail në tri raste – më 7, 16 dhe 27 nëntor 2023. Mirëpo, nga tri shtëpitë private mediatike nuk morëm përgjigje për pyetjet për të komentuar pretendimet nga ky publikim, por edhe për të shpjeguar se çfarë bashkëpunimi kanë krijuar me Ambasadën e Kinës në Shkup apo me institucione të tjera kineze për të publikuar reklama. Përmbajtja për Kinën dhe e gjithë kjo ka një ndikim në politikën editoriale të mediave të tyre.
Çfarë tregon analiza e përmbajtjes së publikuar në media për Kinën?
Nga kërkimi i bërë nga Meta.mk për informacionet e publikuara për Kinën në mediat e përmendura në publikim, vërehet se mbizotërojnë përmbajtjet mediale që e inkuadrojnë pozitivisht Kinën. Nuk mund të gjesh artikuj për gjendjen e lirisë së medias në Kinë, si respektohen të drejtat e njeriut në këtë vend dhe për pozicionin e minoriteteve në vendin më të shumtë në botë.
Ajo që bie në sy për vitin 2023 është se frekuenca e narrativave pozitive që shfaqen në mediat maqedonase vazhdon të rritet. Kështu, gazeta “Nova Makedonija” këtë vit e nisi me publikimin e rubrikës speciale “Kina në fokus” në suplementin e politikës së jashtme “Globus”, të cilën e boton çdo javë në gazetën “Nova Makedonija”.
Nga fillimi i dhjetorit, në gazetën “Nova Makedonija” u botuan gjithsej 31 botime të “Kina në fokus”, me tema jashtëzakonisht pozitive që dominojnë Kinën si një vend teknologjikisht i avancuar, fjalimet e presidentit kinez Xi Jinping, si dhe tekste me tregime pozitive për Iniciativën e Kinës “Një brez dhe një rrugë”.
Njëkohësisht, një kërkim online i edicionit online të gazetës “Nova Makedonija” me etiketat “Zhang Suo”, “Ambasada e Kinës” dhe “Ambasada kineze” sjell një duzinë artikujsh të botuar gjatë vitit 2023, duke përfshirë rubrika dhe fjalime nga ambasadori kinez Zhang Suo në vend, aktivitete të ndryshme të ambasadës kineze në Maqedoninë e Veriut, por edhe komentet e zëdhënëses së Ambasadës kineze në Shkup për tema të rëndësishme të politikës së jashtme në të cilat është e përfshirë edhe Kina.
Ngjashëm me “Nova Makedonija”, kërkimi online i arkivit të gazetës “Veçer” me etiketat “Zhang Suo”, “Ambasada e Kinës” dhe “Ambasada kineze”, tregon se dhjetëra artikuj janë botuar në këtë gazetë gjatë vitit 2023 të cilat përbëhen nga rubrika të ambasadorit kinez në Maqedonin e Veriut Zhang Suo, tekste të Mao Chingwen, me detyrë të përkohshme në Ambasadën e Republikës Popullore të Kinës në Shkup, si dhe informimin për aktivitete të ndryshme të zhvilluara nga ambasada kineze në vend.
Në botimin “Ndikimi kinez në procesin e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE: Sinergji dhe pengesa” nga Fondacioni Konrad Adenauer dhe Qendra për Studime Evropiane Wilfried Martens përmendet edhe emisioni “Nihao” në Telma TV, i cili transmetohet një herë në javë në televizioni kombëtar Telma dhe sponsorizohet nga Ambasada Kineze në Shkup.
Përveç transmetimit në Telma Tv, për emisionin “Nihao” është krijuar edhe një kanal special në YouTube, i cili kryesisht publikon njoftimet për episodet e reja të emisionit që do të transmetohen në Thelma. Më 21 qershor 2023, u njoftua se sezoni i tretë i emisionit “Nihao” kishte filluar transmetimin. Përmbajtjet e publikuara në emision janë të natyrës më të larmishme, duke filluar nga kontributet për marrëdhëniet maqedono-kineze, për të njohur publikun me kulturën dhe artin kinez, por edhe për tema që kanë karakter propagandistik.
Kështu, më 23 gusht 2022 u publikua në YouTube emisioni “Nihao” kushtuar Ditës së Partisë Komuniste në Kinë me një video-adresim të ambasadorit kinez në Maqedoni, Zhang Suo. Siç u njoftua më 4 korrik 2022 në kanalin e tyre në YouTube, emisioni “Nihao” trajton temën e kompanisë kineze “Sinohydro” dhe ndërtimin e projekteve ndërtimore në të cilat kjo kompani është e angazhuar në vend. Për përkujtim, me rastin e ndërtimit të autostradës Miladinovci-Shtip dhe Kërçovë-Ohër dhe procedurën për përzgjedhjen e kompanisë kineze “Sinohydro” si kontraktues, është zhvilluar një procedurë gjyqësore, e cila ka skaduar në fillim të nëntorit 2023 për shkak të ndryshimeve të miratuara në Kodin Penal nga Kuvendi i RMV-së.
Ndryshe, Kina ka një rrjet shumë të zhvilluar të mediave tradicionale që transmetojnë dhe ofrojnë përmbajtje në anglisht dhe një numër të gjuhëve lokale në botë. Ndër më të spikaturat janë Xinhua – agjencia kombëtare e lajmeve, e cila është një nga burimet e informacionit të përdorur nga agjencia shtetërore maqedonase e lajmeve MIA, gazeta China Daily, rrjeti televiziv China Global Television Network (CGTN), radio China Radio International (CRI) dhe versioni anglisht i gazetës kryesore të Partisë Komuniste Kineze, People’s Daily – Global Times.
Ajo që ka qenë e dukshme së fundmi në Maqedoninë e Veriut është prania e Rrjetit Global Televiziv Kinez në rrjetet sociale. Llogaria në Instagram CGTN në gjuhën maqedonase, që nga dhjetori 2023, ka publikuar vetëm një duzinë postime, ka një ndjekës dhe nuk ndjek askënd. Ky profil ende nuk është zhvilluar në Instagram, por në Facebook, pikërisht faqja CGTN në gjuhën maqedonase gjatë muajve të kaluar ka pasur një promovim të sponsorizuar.
Në Facebook, CGTN në gjuhën maqedonase, që nga 20 dhjetori 2023 ka mbi 16.000 ndjekës. Gjatë çdo jave, kjo faqe në Facebook publikon postime në gjuhën maqedonase me foto dhe video, disa prej të cilave janë përkthime të teksteve nga faqja e internetit CGTN, por edhe nga media të tjera shtetërore kineze.
Ndër përmbajtjet e publikuara në këtë faqe në Facebook, për shembull më 21 tetor 2021 ka një postim për Rrugën e re të Mëndafshit. Edhe në periudhën e kaluar, në mes të serisë së postimeve për promovimin e kulturës dhe artit kinez dhe për zhvillimet e rëndësishme të politikës së jashtme, në gjuhën maqedonase u publikuan informacione lidhur me nismën kineze për Rrugën e Mëndafshit. Faqja në Facebook e CGTN Macedonian është krijuar më 26 tetor 2022. Kjo faqe në Facebook ka tre administratorë nga Kina, ndërsa vendndodhja e dy administratorëve të tjerë nuk dihet. Në korrik 2023, faqja e CGTN në Facebook filloi të shfaqte një seri reklamash për të promovuar vetë faqen.
Ndryshe, vlen të përmendet se në Indeksin e Lirisë së Medias të Reporterëve pa Kufij për vitin 2023, Kina renditet e 179-ta nga gjithsej 180 vende, ku Reporterët pa Kufij deklarojnë se Republika Popullore e Kinës është burgu më i madh për gazetarët në botë si dhe se regjimi komunist po kryen një fushatë represioni kundër gazetarëve dhe të drejtës së publikut për informim. Vetëm që nga 1 janari 2023, Reporterët pa Kufij kanë regjistruar se 1 gazetar është vrarë në Kinë, ndërsa 106 gazetarë dhe tre punonjës të medias janë ndaluar në burgjet kineze që nga 20 dhjetori 2023.
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari