DEBAT: Ndikimi kinez në vend po rritet, ndërsa qytetarët ëndërrojnë për Kinën si një gjigant ekonomik
Investimet direkte në ekonomi, infrastrukturë, telekomunikacion, media, bashkëpunimi akademik me universitetet dhe funksionimi i Institutit “Konfuçi” janë instrumentet strategjike të ndikimit kinez jo vetëm në Maqedoninë e Veriut, por edhe në vende të tjera. Për “fuqinë e butë” kineze në vend nuk raportohet mjaftueshëm në mediat e Maqedonisë, ndërkohë që tek qytetarët krijohet perceptim abstrakt, i idealizuar për Kinën. Këto ishin vëzhgimet përmbyllëse të panelit të diskutimit të sotëm “Të kuptojmë mjetet, narrativat dhe ndikimin e “fuqisë së butë” kineze në Maqedoninë e Veriut”, organizuar nga Fondacioni Konrad Adenauer dhe Shoqata ESTIMA.
Në këtë ngjarje, Ana Krstinovska nga ESTIMA prezantoi hulumtimin e kryer “Të kuptojmë mjetet, narrativat dhe ndikimin e “fuqisë së butë” kineze në Maqedoninë e Veriut”, duke theksuar se sipas Indeksit Global të fuqisë së butë, Kina në vitin 2022 u ngjit në vendin e 4-të në në botë në renditjen e përgjithshme pas SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe Gjermanisë.
Hulumtimi vjetor për prezencën dhe portretizimin e Kinës në media tregoi se ndikimi kinez në vend është mjaft i fortë dhe Maqedonia mund të renditet e treta nëse bëhet krahasimi mes 17 vendeve nga Evropa Qendrore dhe Lindore.
“Një rezultat i tillë kërkon pasqyrë më të thellë të fuqisë së butë të Kinës si një nga mjetet kryesore që ajo ka në dispozicion për të formësuar perceptimet, si dhe në strategjitë specifike të përdorura për të synuar grupe të ndryshme, veçanërisht ata që kanë ndikim në proceset politike dhe opinionin publik”, deklaroi Krstinovska në këtë hulumtim.
Ndryshe nga vendet e tjera të rajonit, në Maqedoni nuk ka asnjë dëshmi konkrete të ndikimit të drejtpërdrejtë kinez në formën e financimit ose përmes strukturës së pronësisë së mediave. Gjithashtu, rrjetet sociale që përdoren në Kinë (Weibo, WeChat) janë praktikisht të panjohura për qytetarët e RMV-së, thuhet në hulumtimin e Krstinovskas. Por, deputeti i VMRO-DPMNE-së, Antonio Milloshoski, në debatin e sotëm paralajmëroi për ngritjen aktuale të TikTok-ut, veçanërisht tek të rinjtë në vend.
“Fuqia e butë” e Kinës po përhapet në mënyra të ndryshme
Hulumtimi i ESTIMA u zbatua përmes realizimit të intervistave gjysmë-strukturuare me individë të përzgjedhur paraprakisht, fokus grupe dhe një pyetësori anketues për të identifikuar mesazhet kryesore që Kina dëshiron të imponojë dhe që rezonojnë me publikun e Maqedonisë.
Në një nga dimensionet e prezencës së “fuqisë së butë” të Kinës, kategoria e “menaxhimit të lajmeve” është e pranishme nëpërmjet mediave të RMV-së, në të cilat rubrika dhe artikuj janë shkruar nga ambasadori kinez, ndërsa të cilat janë shënuar në disa nga mediat të shtypurat dhe online në vend.
Krstinovska thotë se në dimensionin e dytë të “fuqisë së butë”, që është kategoria e “dërgimit të mesazheve strategjike”, Kina vepron përmes ofertës kulturore në kuadër të bashkëpunimit të qyteteve binjake apo përmes aktiviteteve të Institutit Konfuçi, përmes përkthimit dhe botimit të librave, emisioneve televizive si “Ni hao” të transmetuara në Telma dhe aktiviteteve të kompanive kineze (Huawei).
Ana Krstinovska në panel diskutimin përmendi se numri i librave të përkthyer nga gjuha kineze në gjuhën maqedonase është rritur në mënyrë drastike në vitet e fundit. Nga viti 1978 e deri më sot, në vend janë botuar gjithsej 90 tituj kinezë, por 50 prej tyre janë nga fillimi i vitit 2018 e deri më sot. Në të njëjtën kohë, edhe gjysma e librave të përkthyer janë në fakt libra për fëmijë.
Dimensioni i tretë i pranisë së “fuqisë së butë”, në kategorinë e “ndërtimit të marrëdhënieve”, përfshihen jo vetëm aktivitetet e Institutit Konfuçi, por edhe ofertën e bursave kineze, trajnimin përmes programit të zhvillimit të burimeve njerëzore, projektet kërkimore të zbatuara së bashku midis Kinës dhe vendit, memorandume mirëkuptimi dhe marrëveshje bashkëpunimi dhe organizimit të ngjarjeve të ndryshme – konferenca, panaire dhe të ngjashme.
“Vitet e fundit, Kina është bërë më aktive në realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore, aq sa sot Maqedonia e Veriut ka më shumë projekte të tilla bilaterale me Kinën se me çdo vend tjetër në botë (gjithsej 40 në 5 vitet e fundit)“, thuhet në hulumtimin e Krstinovskas.
Në lidhje me reagimin e opinionit të RMV-së ndaj mjeteve dhe taktikave të përdorura nga “fuqia e butë” kineze, janë anketuar 163 të anketuar, 135 përmes pyetësorit elektronik, 20 përmes fokus grupeve dhe 8 përmes intervistave gjysmë të strukturuara.
Asociacioni i parë i qytetarëve të Maqedonisë për Kinën është biznesi, tregtia, investimet dhe tema të tjera ekonomike dhe në këtë fushë Kina kryesisht gëzon reputacion pozitiv. Për sa i përket qeverisjes, megjithëse ka një dritë shumë negative për faktin se Kina është një shtet jodemokratik, njëpartiak dhe autoritar, qytetarët ende besojnë se është një vend i mirëqeverisur, me procese qeverisjeje funksionale dhe efikase. Për sa i përket medias dhe komunikimit, ekziston një kuptim i gjerë mes qytetarëve se mediat kineze janë nën kontroll të rreptë shtetëror.
Nga anketa e qytetarëve u konstatua se perceptimi më pozitiv për Kinën është në fushën e kulturës dhe trashëgimisë. Në mesin e të anketuarve ekziston një perceptim mjaft pozitiv për arsimin dhe shkencën, ndërsa qytetarët e RMV-së e konsiderojnë shoqërinë kineze tradicionale dhe konservatore. Në marrëdhëniet ndërkombëtare, sondazhi tregoi se reputacioni i Kinës është neutral, ku qytetarët nuk e konsiderojnë atë si një vend që ndihmon shumë vendet e tjera dhe as nuk bën shumë përpjekje për të mbrojtur mjedisin.
Hulumtimi konstaton se edhe përkundër konsensusit se bashkëpunimi me Kinën deri më tani ka qenë një mundësi e pashfrytëzuar dhe nuk ka sjellë përfitime konkrete ekonomike, qytetarët e Maqedonisë vazhdojnë të kenë shpresë dhe pritshmëri se Kina mund ta ndihmojë vendin në tejkalimin e vështirësive ekonomike.
“Vetë fokusi në aspektet pozitive të bashkëpunimit me Kinën pa diskutuar për pjesën apo ndikimin e Kinës, në disa projekte të diskutueshme si projekti i autostradës, etj., sugjeron se modeli kinez është në fakt ajo që qëndron në themel të suksesit kinez dhe se ne besojmë se përsëritja në vendin tonë mund të sjellë rezultate të ngjashme, që është vërtet një perceptim i gabuar dhe mund të ndikojë në kuptimin tonë për demokracinë dhe vlerat për të cilat ne mbrojmë”, paralajmëroi Ana Krstinovska.
Daniel Braun nga Fondacioni Konrad Adenauer tha se hulumtimi mbi “fuqinë e butë” kineze nuk përfaqëson dëshirë për konfrontim me Kinën, por një diskutim të temës. Ai shtoi se Kina sot është e aftë të mundësojë projekte infrastrukturore, është e pranishme në arsim përmes promovimit të departamenteve përmes të cilave ofron “fuqi të butë”.
“Kina ka plan të ndikojë në botën në mënyrën e vet dhe ne duhet të jemi të vetëdijshëm për këtë,” tha Daniel Braun nga Fondacioni Konrad Adenauer.
Deputeti Antonio Miloshoski, i cili është edhe kryetar i Komisionit Parlamentar për Politikë të Jashtme, konsideron se duhet t’i kushtohet vëmendje gjithëpërfshirëse ndikimit kinez në vendin tonë, që nga përdorimi i aplikacionit kinez TikTok, përmes funksionimit të Institutit Konfuçi e deri te lidhjet ekonomike që u zhvilluan me këtë vend aziatik.
“Kina po përgatitet për një konflikt më të madh”, theksoi dy herë në debatin e sotëm Antonio Milloshoski, duke shtuar se Kina mendon se ka ardhur koha që të rimodelojë rendin ndërkombëtar në atë mënyrë që i përshtatet.
“Unë mendoj se të paktën duhet të jemi të kujdesshëm, ndërsa ata që kanë autoritet dhe mekanizma më të madh në fushat e inteligjencës, mbledhjes së të dhënave dhe sigurisë kombëtare duhet gjithashtu të jenë të kujdesshëm dhe të monitorojnë aktivitetet e RP të Kinës. U përmend se Maqedonia nuk është vend me interes strategjik ndaj të cilit Kina do të kishte një qasje të tillë, por megjithatë mendoj se potenciali kinez është mjaft i madh ekonomikisht, diplomatik, kulturor dhe financiar”, tha Antonio Milloshoski.
Instituti Kinez Konfuçi në Bullgari gjithashtu ka edhe “lidhje ruse”
Kristofer Nering dha një prezantim interesant në panelin e sotëm se si Institutet Konfuçi paraqesin mjet dhe instrument strategjik të diplomacisë publike kineze. Si gazetare dhe anëtare e programit mediatik të Evropës Juglindore të Fondacionit Konrad Adenauer, Nering theksoi se edhe pse në pamje të parë ky institut duket i padëmshëm, ai ende monitorohet nga shërbimet e sigurisë në Gjermani.
Qëllimi kryesor i Institutit Konfuçi është përhapja e një imazhi të patëmetë të Kinës, ndërsa në Bullgari ka dy institute të tilla në Universitetin “St. Kliment Ohridski” në Sofje dhe në Universitetin Veliko Tarnovo. Kristofer Nering u ndal veçanërisht në botimet propagandistike që disponohen në këto institute, por edhe në lidhjen ruse që zotëron personeli që punon për to në Bullgari.
Pra, në seksionin e publikimeve në dispozicion, Nering tha se Kina po promovohet si një model kundër demokracive liberale, ndërsa politika e Kinës ndaj Covid-19 po promovohet si një përgjigje e suksesshme ndaj virusit korona dhe stagnimit ekonomik. Duke përshkruar masakrën e sheshit Tiananmen në Pekin në vitin 1989, botimet kineze të disponueshme në Bullgari e promovojnë atë si “një konflikt që ishte vendimtar për stabilizimin e shoqërisë kineze”.
Në fjalimin e tij para audiencës, Kristofer Nering përmendi gjithashtu se botimet e disponueshme në Institutin Konfuçi në Bullgari janë pro-kineze, proruse, anti-SHBA, antikapitaliste dhe lavdërojnë Partinë Komuniste Kineze, Mao dhe Deng Xiaoping.
Ai gjithashtu vuri në dukje se në mesin e stafit që punon në dy institutet Konfuçi në Bullgari ka njerëz që janë shkolluar në Moskë gjatë viteve 1970 dhe 1980 dhe disa nga punonjësit kanë qenë të lidhur edhe me shërbimin sekret bullgar në vitet 1980 gjatë kohës së regjimit komunist. Nering shton se kjo nuk ndodh vetëm me Bullgarinë.
Në fjalën e tij u theksua se universitetet bullgare dhe Kina kanë lidhur mbi 200 marrëveshje bashkëpunimi dhe ajo që është e panjohur është se si Kina do ta shfrytëzojë këtë lloj pune të dy instituteve dhe lidhjet dhe kontaktet e krijuara në të ardhmen.
Ky artikull është përgatitur në kuadër të projektit Promovimi i qasjes në lajme të besueshme për të luftuar dezinformatat, i zbatuar nga Fondacioni Metamorfozis. Artikulli, i botuar fillimisht në Vërtetmatës, është mundësuar nga mbështetja e fondacionit jofitimprurës amerikan NED (National Endowment for Democracy). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e autorit dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Metamorphosis, NED ose bashkëpunëtorëve të tyre
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari