“e-Shoqëria.mk”: Ku është Ballkani në agjendën digjitale?

Paneli i parë në kuadër të konferencës e-Society.mk ishte “Observatori i Agjendës Digjitale – Ku është aktualisht Ballkani Perëndimor?”. Agjenda Digjitale e BE-së për Ballkanin Perëndimor u miratua nga të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor në vitin 2018 në Sofje dhe në këtë seancë u diskutua për statusin dhe progresin e zbatimit të Agjendës Digjitale në vendet e Ballkanit Perëndimor. Përndryshe, projekti “Rritja e pjesëmarrjes së qytetarëve në Axhendën Digjitale – ICEDA”, i bashkëfinancuar nga Bashkimi Europian, zbatohet nga Fondacioni Metamorfozis.

 

Snezhana Nikçeviq nga organizata joqeveritare 35 mm nga Mali i Zi në panelin e diskutimit u fokusua në situatën në vendin e saj, e cila përmendi se strategjia e parë për transformimin digjital është miratuar vitin e kaluar. Ajo përmendi se në perceptimin e transformimit digjital, zyrtarët publikë janë kyç si lidhje ndërmjet institucioneve dhe qytetarëve, pra gatishmëria e tyre për t’u marrë me transformimin digjital.

Ajo përmendi se në Mal të Zi pak njerëz përdorin shërbimet digjitale dhe vërehet rritje e shërbimeve, por para së gjithash i referohet 3-4 shërbimeve që janë të detyrueshme online, si: aplikimi për studime universitare apo aplikimi për bursa në institucione.

Në pjesën e transformimit digjital, Nikçeviq përmendi se situata në Mal të Zi është e mirë në komunat më të mëdha, por në komunat më të vogla rurale është shumë e keqe. Kjo është arsyeja pse një nga gjërat që duhet t’i kushtojmë vëmendje janë shkathtësitë digjitale. Ajo tha se kemi një nivel të ulët të shkathtësive funksionale digjitale, por edhe mediatike dhe për këtë duhet të punojmë të gjithë së bashku me qytetarët.

Në Mal të Zi, i cili është pjesë e rrjetit ICEDA, përveç OJQ-së 35 mm, ka edhe tetë partnerë të tjerë të shoqërisë civile, pesë partnerë mediatikë dhe tre institucione, dhe ky është bashkëpunimi që është krijuar për zbatimin e agjendës digjitale. . Janë krijuar tri qendra mbështetëse dhe mbi 3000 qytetarë janë shërbyer për përdorimin e shërbimeve elektronike, tha Nikçeviq.

Duhet të ketë qasje të ndryshme për ta bërë atë më të prekshëm për njerëzit që nuk dinë të përdorin disa shërbime digjitale. Është shumë e rëndësishme të punohet me organizatat që janë në terren për të punuar me qytetarët, tha Snezhana Nikçeviq.

Ariana Gjuli nga Open Data nga Kosova tha në debat se Kosova është vendi i fundit që ka prezantuar platformën kombëtare të shërbimeve elektronike “E-Kosova”. Megjithatë, kjo platformë e centralizuar u bë funksionale në vitin 2021 kryesisht për shkak të pandemisë së Covid dhe nevojës për vaksinim.

Në atë kohë, qytetarët duhej të regjistroheshin përmes Platformës për t’u vaksinuar kundër Covid-it, por “E-Kosova” filloi të ofrojë shërbime të tjera digjitale, kështu që një shërbim tjetër që është digjitalizuar së fundi është regjistrimi i automjeteve në Kosovë, kështu që tani qytetarët nuk kanë pse të shkojnë në komunë ose në një qendër tjetër për të marrë një dokument regjistrimi të automjetit.

Ka pasur përparim të dukshëm në Kosovë në tre vitet e fundit. Kemi bërë një punë të madhe, por ka vend për progres në të ardhmen në Kosovë, tha Ariana Gjuli.

Aldo Merkoci i lëvizjes MJAFT nga Shqipëria tha se Shqipëria ka digjitalizuar pothuajse të gjitha shërbimet dhe është bërë mjaft e ndjeshme ndaj sulmeve kibernetike. Në vitin 2019, Shqipëria filloi procesin e digjitalizimit dhe gjatë vitit filloi zbatimi i sistemeve dhe shërbimeve nëpërmjet platformës së centralizuar të shërbimeve elektronike “E-Albania”.

Me pandeminë e Covid, Shqipëria kaloi në ofrimin e 220 shërbimeve elektronike në vitin 2020, me përjashtim të një numri të vogël shërbimesh që aktualisht nuk ofrohen online (rinovim pasaportash, patentë shoferi etj.), thotë ai.

Merkoçi shtoi se Shqipëria në momentin e parë ishte një histori digjitale shumë e suksesshme, kështu që nga viti 2020 deri në vitin 2022 shumica e shërbimeve tashmë ofroheshin online nga shteti dhe bashkitë për qytetarët. Për sigurinë kibernetike, Shqipëria mori shembullin e Estonisë. Qeveria shqiptare i kushtoi vëmendje rritjes së edukimit digjital të qytetarëve, si të migrojnë online, por edhe si të krijojë një agjenci që do të jetë përgjegjëse për të 55 bazat e të dhënave që do të integroheshin në sferën online.

Megjithatë, Aldo Merkoci përmendi se sulmi kibernetik më i rrezikshëm ka ndodhur në Shqipëri këtë vit.

Ne kishim gjithçka të transferuar në internet dhe për këtë arsye ishim subjekt i sulmeve online, tha ai, duke shtuar se shumë të dhëna ishin shkarkuar nga 55 bazat.

Pas këtij sulmi, çdo javë përmes grupit Lufta Shqiptare për Demokraci në Viber, publikoheshin të dhëna të ndryshme për qytetarët, kështu që të dhënat private të qytetarëve, duke përfshirë numrat e celularëve, numrat e regjistrimit të votuesve, datat e lindjes së qytetarëve dhe tabelat e regjistrimit të veturave. Po ashtu, lloji i dytë i informacioneve të lëshuara në opinion pas sulmeve kibernetike janë listat e të punësuarve në administratën publike, që është shumë e rrezikshme, theksoi Merkoçi.

Jemi të lumtur që kishim 220 shërbime elektronike të digjitalizuara, por jemi të shqetësuar për momentin se si do të dalim nga këto e-kërcënime në të cilat ka rënë Shqipëria, tha Merkoçi.

Së fundi, Predrag Topiç nga Bridges&Creations/DX Lab nga Serbia tha në panelin e diskutimit se raporti nga hulumtimi rajonal për transformimin digjital të vendeve të Ballkanit Perëndimor, i cili është përpunuar në kuadër të ICEDA, tregon se shumë gjëra në rajoni ka ndryshuar për shkak të pandemisë Covid

Ajo ka ndikuar shumë në agjendën digjitale, duke funksionuar edhe si mundësues edhe si vendosës i agjendës digjitale. Ne pamë shumë qytetarë të moshuar duke përdorur shërbime elektronike dhe nga ana tjetër pamë që shumë strategji dhe dokumente u ndalën ose nuk vazhduan, sepse qeveritë kishin prioritete të tjera, tha Topiq.

Ai përmendi se në vendet e Ballkanit Perëndimor ka pasur gjithmonë vullnet politik, janë përgatitur strategji dhe plane veprimi për transformimin digjital, por ajo që mungon është zbatimi i cili vonohet. Për sa i përket koordinimit në nivel kombëtar, vendet kanë një agjenci qendrore që drejton përpjekjet ose një ministri që punon për transformimin digjital.

Një nga pikat kryesore, parakushti më i rëndësishëm është edukimi digjital i cili është i nevojshëm për të ringjallur agjendën digjitale. Vetëm Maqedonia e Veriut dhe Serbia kishin ndonjë masë për monitorimin edukimit digjital, tha Topiq.

Ai shtoi se në rajon nuk ka asnjë mënyrë të vetme dhe standarde për të matur aftësitë digjitale, në asnjë nga pesë vendet e Ballkanit Perëndimor.

Ky është një rekomandim dhe fokus për periudhën e ardhshme, theksoi Predrag Topiq.

Treguesi më i rëndësishëm, sipas tij, është numri i përdoruesve të shërbimeve elektronike, të cilët ndryshojnë nga vendi në vend. Shqipëria ka hyrë plotësisht online, të gjitha shërbimet publike ofrohen vetëm online dhe mbi 90 për qind e popullsisë është e regjistruar në portalin kombëtar të shërbimeve elektronike. Kosova ka 37 për qind, Mali i Zi ka 13 për qind, Maqedonia e Veriut 4 për qind dhe Serbia është diku ndërmjet 15-20 për qind sa i përket popullsisë së regjistruar në portalin kombëtar të shërbimeve elektronike.

Predrag Topiq shtoi se i gjithë rajoni duhet të jetë i kujdesshëm nëse dëshiron të përmirësojë agjendën digjitale.

Departamenti i komunikimit, qytetari i thjeshtë dhe sot është i hutuar për atë që po flasim, të gjithë duan të kenë një ndërfaqe më të thjeshtë, për të kryer punën, shpejt, lehtë dhe me sukses, tha ai, duke shtuar se ka pasur progres të vogël, por të qëndrueshëm tre vitet e fundit në agjendën digjitale.

Kristina Mand nga Akademia e E-Qeverisjes nga Estonia në panel diskutimin përmendi tetë pika nga aspekti i transformimit digjital që i ka vënë re në dy vitet e fundit në mesin e vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Ndër të tjera ajo theksoi kuptimin e higjienës apo sigurisë kibernetike.

Ekziston një kuptim i qartë në vende që shoqëria dhe shërbimet digjitale nuk mund të ekzistojnë pa një kornizë të fortë të sigurisë kibernetike. Ajo që ndodhi në Shqipëri është një shembull i mirë, sepse kjo është një çështje e sigurisë kibernetike, tha Mand.

Përfshirja e qytetarëve në transformimin digjital vitet e fundit është shumë e rëndësishme, sepse në vendet e Ballkanit Perëndimor ka një rritje të kërkesës nga qytetarët. Megjithatë, ajo që mungon është stabiliteti dhe angazhimi politik i ndjekur nga realizimi.

Vetëm teknologjia nuk do ta bëjë vendin më të mirë, duhet këmbëngulje dhe një qasje sistematike, theksoi Christina Mand.

Nga aspekti i përvetësimit të aftësive digjitale dhe edukimit digjital, Mand përmendi se është shumë e rëndësishme që të ketë iniciativa dhe projekte të mira që duhet të kenë mbështetje të vazhdueshme. Ajo shtoi se nëse sektori privat apo organizatat e shoqërisë civile mund të bëjnë diçka më të mirë, atëherë partneriteti publik-privat është një gjë e mirë për tu zbatuar diçka dhe duhet të ketë besim për këtë.

Roli i organizatave të shoqërisë civile është i rëndësishëm, ato kanë qasje më të mirë tek qytetarët e cenueshëm dhe kur të zhvillohet një shërbim i caktuar digjital, mendoni ta keni këtë pjesë gjithëpërfshirëse, për t’u mundësuar qytetarëve të përfshihen në transformimin digjital, tha Christina Mand në panel diskutim.

 

 

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari