Konferenca ndërkombëtare për dezinformatat rreth luftës në Ukrainë: Përgjegjësia e parë e gazetarëve është ndaj së vërtetës
Lufta në Ukrainë, aktet ruse të agresionit, propagandës dhe dezinformatave të përhapura nga qendrat ruse të ndikimit në hapësirën online dhe në disa media, praktika e kundërshtimit të dezinformimeve dhe gjysmë të vërtetave të tilla, përmes përvojave të gazetarëve ukrainas, bullgarë, madje edhe rusë,që u larguan nga vendi. Mes tyre ka dëshmi prekës për situatën dhe vuajtjet në Ukrainë. Këto tema u diskutuan nga një numër i madh gazetarësh, fotoreporterësh dhe videografësh, si dhe ekspertë nga Ukraina, Rusia, SHBA-të, Bullgaria dhe Maqedonia e Veriut, në konferencën ndërkombëtare “Lufta në Ukrainë: Frontet e reja” që u zhvillua ( 11/10/2022) në Sofje, organizuar nga Shoqata e Gazetarëve Evropianë – Bullgari dhe Fondacioni Friedrich Naumann.
Në rendin e ditës dhe në diskutime morën pjesë përfaqësues të Fondacionit për internet dhe shoqëri “Metamorfozis”, si të vetmit pjesëmarrës nga Maqedonia e Veriut.
Duke folur nga përvoja e drejtpërdrejtë e veprimeve ushtarake ruse dhe krimeve kundër popullatës civile, nga të cilat privimi i kushteve elementare të jetesës është forma më e shprehur e terrorit të vuajtur nga ukrainasit, si dhe përpjekjet për të zhvlerësuar propagandën dhe identifikimin e dezinformatave të prodhuara nga aktorët rusë të dezinformimit nën “shkopin dirigjent” të Moskës zyrtare dhe kanaleve përmes të cilave ato u përhapën përgjithësisht në të gjithë Ballkanin dhe Evropën, të pranimshit në disa panel diskutime përpara numrit të madh të pjesëmarrësve të konferencës formuan një pamje plastike të narrativave dhe propagandës pro-ruse të Kremlinit, të cilat u përhapën edhe Maqedonia e Veriut përmes një serie të gjatë profilesh dhe faqesh në rrjetet sociale dhe faqeve “të reja” në internet.
Gazetarët ukrainas dhe rusë që punojnë jashtë vendit u dhanë një njohje të veçantë burimeve të tyre në Ukrainë, por edhe në Rusi, të cilët, duke rrezikuar jetën ose duke rrezikuar zbulimin dhe burgimin, kontribuojnë me informacione dhe prova në formën e fotografive dhe videove që ndihmojnë për të vërtetuar të vërtetën nga vërshimi i të gjitha llojeve të informacioneve – nga të sakta, në gjysmë-informacione dhe dezinformata.
Megjithatë, ato informacione dhe materiale duhet të kalojnë kontrollin klasik gazetaresk, domethënë përpjekjet për të konfirmuar informacionin dhe materialet e paraqitura. Shumica e burimeve që mund të besohen më së shumti janë, natyrisht, ato që i keni takuar edhe para luftës dhe tashmë keni një pasqyrë të mirë të karakteristikave dhe besueshmërisë së tyre, theksoi Andrei Zakharov nga shërbimi rus i BBC-së.
Si një mjet veçanërisht efektiv për shpërndarjen e propagandës dhe dezinformatave ruse, Andrei Zakharov dhe Margarita Shurupova, një gazetare nga qyteti rus i Tomskut që u largua në Bullgari pas fillimit të luftës në Ukrainë, theksuan transmetimet në radio dhe shpërndarjen e prezantimeve audio dhe video që ekspozojnë dezinformatat, sa më të lehta për “konsum” nga audienca popullore.
Duke i sjellur përmbajtjet së fushës së sulmeve ruse në teren dhe online në kornizën ballkanike, por edhe në skenën mediatike në përgjithësi, Goran Rizaov, kryeredaktor i Meta.mk dhe pjesë e ekipit pjesëmarrës nga Fondacioni Metamorfozis, pasta fotografi bullgar dhe kameramani Georgi Kozhuharov dhe gazetari bullgar i pavarur Dimitar Kenarov, ndanë përvojat e tyre nga Ukraina, si dhe situatën në Maqedoninë e Veriut, para audiencës në konferencën ndërkombëtare, e cila u ndoq nga gazetarë nga disa prej mediave më me ndikim bullgar.
Në fillim të panelit, u shfaq “videoja e pavarur” e Georgi Kozhuharov dhe Georgi Totev, e krijuar nga pamjet rrëqethëse në mars në Kiev dhe disa vende të tjera në Ukrainë, me dëshmi të qytetarëve që u privuan jo vetëm nga mjetet e jetesës nga lufta, por shpesh edhe nga shpresa. Kenarov foli gjithashtu për të mbijetuarit e tij pak më të vjetër ukrainas në një përpjekje për të parë situatën e bullgarëve në Ukrainë dhe në Moldavi.
E vërteta e pakëndshme është se një pjesë e madhe e bullgarëve në Moldavi janë pro-rus. Por kjo është e vërteta, tha Kenarov.
Goran Rizaov në fund të konferencës ndërkombëtare prezantoi elementet kryesore të pasqyrimit të luftës në Ukrainë nga mediat maqedonase.
Nuk ka mbulim të drejtpërdrejtë, sikur nuk ka, sepse përveç një shembulli të rreth 6 muajve më parë, kur një ose dy media kishin një gazetar në Poloni, të cilët kaluan disa ditë në Ukrainë. Dhe kaq. Gjithçka varet nga transmetimet nga burime ndërkombëtare, theksoi Rizaov.
Në Maqedoni, tha ai, veçanërisht shkatërruese mungesa e të rinjve të interesuar për të studiuar gazetari, dhe gjendja financiare e mediave në përgjithësi është shumë e keqe, gjë që lë hapësirë për depërtimin e gjysmë-informacioneve dhe dezinformatave.
Ai iu referua edhe shembujve më të spikatur që kanë të bëjnë me përhapjen e dezinformatave dhe propagandës nga Kremlini në Maqedoninë e Veriut, duke theksuar se “Vërtetmatësi”, si projekt i “Metamorfozës”, ka udhëhequr luftën kundër dezinformatave për më shumë se 10 vjet dhe rëndësia e përpjekjeve të tilla shihet në veçanti tani, pas vërshimit të dezinformatave dhe propagandës lidhur me tragjedinë e Ukrainës.
Megjithatë, në Maqedoninë e Veriut, pothuajse të gjitha dezinformatat në lidhje me Ukrainën vijnë nga jashtë, theksoi ai.
Rizaov vuri në dukje shembuj të dezinformatave që i ka ekspozuar Vërtetmatësi, si ato për masakrën në Buçë, kur pretendohej se nuk ka pasur masakër, por skenat janë të falsifikuara, pra të inskenuara dhe të aktruara. Shembulli tjetër që ai dha ishte në lidhje me pretendimet për shkatërrimin e tankeve të dhuruara nga Maqedonia e Veriut në Ukrainë, në mungesë të provave të besueshme.
Duke iu përgjigjur një pyetjeje të një gazetari nga Fakulteti i Gazetarisë në Sofje për gjendjen e mediave në Maqedoninë e Veriut, Rizaov tha se në luftën për klikime, pra paratë nga reklamat, shkelen masivisht standardet dhe parakushtet gazetareske, kontrollet dhe puna klasike gazetareske pothuajse janë harruar.
Mendoj se mediat në Maqedoninë e Veriut, në pjesën më të madhe, nxitojnë të publikojnë diçka në përpjekje për të fituar lexues, në luftë për klikime, pa kontrolluar se çfarë publikojnë. Ky është gabimi më i madh që mund të bëjë një gazetar dhe redaktor. Nuk duhet të ketë nxitim në gazetari, duhet të respektojmë standardet. Përgjegjësia e parë e gazetarit është ndaj së vërtetës, tha kryeredaktori i Meta.mk.
Ky artikull është përgatitur në kuadër të projektit Promovimi i qasjes në lajme të besueshme për të luftuar dezinformatat, i zbatuar nga Fondacioni Metamorfozis. Artikulli, i botuar fillimisht në Vërtetmatës, është mundësuar nga mbështetja e fondacionit jofitimprurës amerikan NED (National Endowment for Democracy). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e autorit dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Metamorphosis, NED ose bashkëpunëtorëve të tyre
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari