Vala e dezinformimit në janar: ndikimi rus në mosmarrëveshjen midis Sofjes dhe Shkupit
Shtrëngimi i fundit i marrëdhënieve mes Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë dhe dora (e pa)dukshme ruse në procesin e përshkallëzimit të marrëdhënieve, rezultoi të jetë tendenca dominuese e dezinformatave që qarkulluan në hapësirën informative maqedonase (por edhe në atë bullgare) në janar të vitit 2023. Përveç kësaj, tendenca e dezinformimit përmes narrativave ruse për agresionin e Ukrainës vazhdon edhe pse me një vëllim disi më të vogël se zakonisht. Natyrisht, analiza nuk do të ishte e plotë pa përmendur dezinformatat e “pavdekshëm” të anti-vaksinave” që vazhdojnë ende.
E gjithë rrjedha e ngjarjeve rreth ndërhyrjes ruse në marrëdhëniet mes Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut, dalëngadalë doli në sipërfaqe pas rrahjes së sekretarit të klubit bullgar në Ohër “Car Boris”, qytetarit të Ohrit me nënshtetësi maqedonase dhe vetëdije bullgare Hristijan Pendikov, pasi për të cilën erdhi në marrëveshje evakuimi i të rrahurve në Sofje nga një aeroplan qeveritar i Bullgarisë, një vizitë e shefit të diplomacisë Bujar Osmani në Sofje dhe një sërë deklaratash dhe reagimesh nga pala maqedonase dhe bullgare, në të cilat kishte disa pretendime të ndikimit rus në këtë ngjarje dhe në përshkallëzimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.
Dezinformimi kryesisht i referohej gjoja, “gjuhës së urrejtjes ekstreme dhe akteve të urrejtjes që ndodhën në Maqedoninë e Veriut në mënyrë sistematike dhe të vazhdueshme”, sepse ekzistonte një “politikë urrejtjeje ndaj bullgarëve në vend” dhe se “shteti nuk ndërmori asgjë”.
Një (dez)informatë e tillë nuk publikohet vetëm nga politikan ekstremë si eurodeputeti Angel Dzambaski apo lideri i partisë proruse dhe antimaqedonase Prerodba, Kostadin Kostadinov, por janë bërë edhe pjesë e gjuhës zyrtare të partive politike tradicionale në atë vend, dhe vjen edhe nga zëvendëspresidentja e Bullgarisë Iliana Yotova, Presidenti Rumen Radev, i cili pretendon për një politikë dhjetëvjeçare të rrahjes së bullgarëve në vend. Për të mos mbetur prapa me narrativa të tilla dezinformative, dolën edhe ish-kryeministri Bojko Borisov dhe ish-ministrja e Punëve të Jashtme Ekaterina Zaharieva, të cilët besojnë se ngjarjet dhe deklaratat e politikanëve maqedonas “e afruan Maqedoninë e Veriut me Serbinë dhe Rusinë. “.
Deklarata të tilla u bënë pas “shpërthimit” fillestar nga kryetari i RMV-së, Stevo Pendarovski, më 23 janar. Gjegjësisht, disa ditë pas incidentit me Pendikovin, presidenti mblodhi përbërjen e zgjeruar të Këshillit të Sigurimit, në të cilin morën pjesë kryeministri Dimitar Kovaçevski dhe kryetari i Kuvendit, Talat Xhaferi, dhe pas përfundimit i rekomandoi Qeverisë që të të ndalohet hyrja e disa personave ose nëse janë në vend t’i shpallë të padëshiruar, si masë parandaluese me rastin e shënimit të përvjetorit të lindjes së Goce Dellçevit, të caktuar më 4 shkurt në Shkup.
Duke folur në konferencën për media për aktivitetet e mëparshme të shërbimeve të sigurisë maqedonase, Pendarovski tha se tashmë janë dëbuar tre persona me shtetësi bullgare, dy prej tyre kinse gazetarë dhe një i tretë i cili është shumë i zëshëm në ngjarjet aktuale. Presidenti shtoi se “nuk mund të flasë në detaje”, por se “disa nga personat dhe strukturat” për të cilat foli në konferencën për shtyp “janë të lidhur me shërbimin e inteligjencës ruse” (shih nga minuta 8.50 e videos). Në mesin e atyre personave për të cilët foli Pendarovski, publiku dhe ai vetë, u njohën edhe eurodeputeti Angel Xhambaski, pastaj kryetari i partisë parlamentare bullgare Kostadin Kostadinov dhe kryetari i Fondacionit “Maqedonia” që u themelua vitin e kaluar nga Viktor Stojanov. Kjo u pasua me një sërë kërcënimesh, dezinformatash dhe deklaratash që de fakto konfirmuan informacionin e Pendarovskit se disa nga aktivitetet e këtyre personave “janë të lidhura me shërbimet e inteligjencës ruse” dhe se ndikimi i “palëve të treta” (sipas Bujarit Osmani, pra Federata Ruse), u krye për të mirën dhe interesat e vet atyre, prej të cilave vetëm Moska përmendet me emër.
Më shumë rreth kësaj dhe deklaratave në detaje mund të lexoni në informacionin përmbledhës të publikuar nga “Vërtetmatës”, ndërsa një tjetër konfirmim për këtë më vonë ka ardhur nga Milen Qeremitjiev, ish-zëvendësministër i Punëve të Jashtme të Bullgarisë. Në të njëjtën kohë, deklarata për luftë hibride, e cila erdhi nga ministri i Punëve të Brendshme maqedonase, Oliver Spasovski, praktikisht e konfirmoi edhe deputeti bullgar Daniel Laurer, i cili në një intervistë televizive për NOVA-n bullgare deklaroi se i rrahuri ishte një shtetas maqedonas me vetëdije bullgare, kurse rrahësi ka qenë shtetas bullgar dhe se i gjithë rasti po politizohet.
Ambasada e Federatës Ruse në RMV: Osmani spekulon për “viktimat e agresionit rus në Ukrainë”
Ambasada Ruse me 17 janar ka reaguar ndaj deklaratave të Bujar Osmanit të bëra në Ukrainë, ku ai ishte në rolin e kryetarit të OSBE-së, duke pretenduar se Osmani mbante njërën anë kur fliste për viktima civile në luftë. Me këtë, Ambasada Ruse i përmbahet me vendosmëri narrativës propagandistike të dezinformatave të Moskës, se agresioni është vetëm një “operacion special ushtarak” dhe është një veprim i justifikuar i Federatës Ruse, sepse ata kanë hyrë me forcë ushtarake për të mbrojtur rusët në Ukrainë, mbi të gjitha në rajonet lindore dhe jugore, të cilat prej vitesh, e veçanërisht që nga viti 2014 ishin viktima të nacionalistëve dhe neofashistëve ukrainas siç i quajnë ata:
Kryetari i OSBE-së Bujar Osmani dje në Ukrainë spekuloi për “viktima të agresionit rus”, duke pranuar propagandën e regjimit në Kiev. Por kur mbërriti në Kiev, ushtarët e Zelensky-t bombarduan Donetsk dhe Makeevka (në DPR): ka të vdekur, të plagosurit ishin ende nën rrënoja.
Bujar Osmani deri më tani nuk ka përmendur viktimat e granatimeve nga forcat ukrainase, si dhe të gjithë të vdekurit dhe të plagosurit nga agresioni i regjimit të Kievit në Donbas që nga viti 2014, numri i të cilëve shkon në mijëra. “Ka të bëjë me njerëzit,” thoni ju? – thuhet në reagimin e Ambasadës së Federatës Ruse në RMV, e cila është publikuar në Facebook dhe Telegram, dhe është transmetuar nga disa media në hapësirën mediatike maqedonase.
Reagimi zyrtar nga MPJ-ja e RMV-së, pra nga Zyra e Presidencës së OSBE-së, e cila udhëhiqet nga Maqedonia e Veriut që nga janari, dhe Bujar Osmani nuk ishte, ndonëse reagimi i lartpërmendur i Moskës përmes ambasadës në Shkup u pasua nga hakimi i mëvonshëm i faqes së OSBE-së në Shkup.
Kush është Darko Todorovski?
“Vërtetmatës” në një tekst hulumtues arriti të sqarojë një tjetër lajm që qarkullonte në hapësirën mediatike për një gazetar të rremë nga Maqedonia e Veriut që jeton në Rusi dhe që për një çmim të lirë shiste histori origjinale nga Rusia, por edhe nga fushat e betejës në Ukrainë për mediat bullgare dhe maqedonase. Ky informacion u publikua për herë të parë nga gazetari bullgar Hristo Grozev në fillim të janarit, duke pretenduar se ishte Darko Todoroviç, pra Todorvski. Hulumtimi i “Vërtetëmatësit” tregoi se një person i tillë ekziston realisht. Bëhet fjalë për maqedonasin nga Dellçeva dhe doktorant në Akademinë Presidenciale në Moskë, Darko Todorovski, i cili realisht ka publikuar histori për fushat e betejës në Ukrainë. Ai ka dhënë edhe një deklaratë për “Vërtetëmatësin” në të cilën i mohon pretendimet e Grozevit, por konfirmon se ka bashkëpunuar dhe po bashkëpunon me portale, faqe, media, kompani të ndryshme në Maqedoni, Bullgari, Serbi dhe Rusi.
Përkundër faktit se ai nuk është gazetar i afirmuar në vend, Todorovski madje arriti të ftohet tri herë nga Rusia për të shkuar në “turne shtypi” në Ukrainë, nga ku njohuritë dhe raportet e tij përfunduan në mediat maqedonase dhe bullgare. Nëpërmjet raporteve të tij nga konferenca të ndryshme me narrativa antiperëndimore, përcilleshin në mënyrë delikate pikëpamjet në favor të Kremlinit, por e gjithë kjo bëhej nën petkun e gazetarisë dhe shkencave politike. Me fjalë të tjera, personat të cilët Todorovski i interviston apo pikëpamjet e të cilëve ai i përcjell, nuk devijojnë shumë nga zëri i Kremlinit – thuhet në përfundimin e hulumtimit për këtë person të bërë nga “Vërtetëmatës”.
Peskov: Tanket e NATO-s do të digjen – Në FB foto nga Tunizia 1943
Vendimi për dorëzimin e tankeve amerikane, gjermane, britanike, franceze dhe të tjera, i marrë dhe i shpallur në mënyrë sinkronike nga data 20 deri më 25 shkurt, u raportua gjerësisht në hapësirën mediatike në RMV, duke përfshirë edhe reagimet nga pala ruse, prej së cilës bie në sy ai i zëdhënësit Dmitry Peskov se “tanket e NATO-s do të digjen”
Zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, deklaroi në konferencën e përditshme se dërgesat e mundshme të “Abrams” do të jenë “një humbje parash”. “Jam i sigurt se shumë ekspertë e kuptojnë absurditetin e kësaj ideje. Plani është teknologjikisht katastrofik. Por mbi të gjitha, ai mbivlerëson potencialin që do të fitojë ushtria ukrainase. Këto tanke digjen si gjithë të tjerët, shtoi Peskov.
Menjëherë pas kësaj, i njëjti mesazh u përhap në rrjetet sociale në gjuhën maqedonase, pasuar me nga një foto e tankeve gjermane të shkatërruara në Luftën e Dytë Botërore:
Kështu dukeshin tanket gjermane në tokën e Ukrainës gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe kështu do të duken tanket gjermane edhe tani në tokën e Ukrainës, pas vendimit të autoriteteve në Berlin për të dorëzuar tanket e tyre në Ukrainë në luftën kundër Rusisë…
Ajo që është interesante, fotografia edhe pse nga viti 2013 e deri më tani është publikuar disa herë në shumë portale dhe blogje në hapësirën e internetit, nuk është nga fronti sovjetik apo ukrainas në Luftën e Dytë Botërore, por nga beteja për El Gitter në Tunizi në Mars dhe Prill të vitit 1943.
Raketa ruse që ndau ndërtesën në Dnipro u paraqit si ukrainase
Më 14 janar në Dnipro, në një qytet në Ukrainën juglindore, një sulm me raketë në një kompleks të madh banimi “ndau një gjysmë” një ndërtesë ku jetojnë civilë dhe sipas të dhënave nga 17 janari, të paktën 41 persona vdiqën, duke përfshirë disa fëmijë, 79 persona mbetën të plagosur, dhe 39 u nxorrën tre ditë pas sulmit, nga të cilët 6 ishin fëmijë. Ky informacion mund të gjendet në burimet e mediave ukrainase si informacion zyrtar i komunikuar nga Kievi. Deri më 17 janar 25 persona rezultojnë të zhdukur, ndaj numri i të vdekurve nuk është ende përfundimtar për shkak të gjendjes së të plagosurve.
Sipas burimeve zyrtare ukrainase, sulmi është kryer me një raketë me rreze të gjatë veprimi të tipit Kh-22, e cila me kokën e saj rreth një ton shkatërron gjithçka brenda një rrezeje prej 600 metrash nga objektivi. Megjithatë, bëhet fjalë për një raketë të vjetër e zhvilluar në vitet pesëdhjetë dhe gjashtëdhjetë të shekullit të kaluar në BRSS, e cila ishte menduar kryesisht për shkatërrimin e objektivave të anijeve, por që nga viti i kaluar është përdorur edhe kundër objektivave tokësorë në Ukrainë. Më 17 janar, një oficer i lartë ukrainas paralajmëroi se Rusia mund të ketë ende mbi njëqind raketa të tilla dhe se mbrojtja ajrore e Ukrainës është e pafuqishme kundër tyre.
Moska, e përballur me një numër të madh viktimash civile dy ditë më vonë, më 16 janar filloi të shfaq një narrativë dezinformuese se faji nuk ishte i tyre, por i ukrainasve. Pa detaje të sakta, zëdhënësi i Kremlinit, Peskov tha se:
Situata në Dnieper është rezultat i veprimeve të mbrojtjes ajrore të Ukrainës.
Më shumë detaje rreth këtij sulmi mund të lexohen në tekstin e “Vërtetmatës-it”, ku shihet edhe absurditeti i rrëfimit të dezinformatave.
Këto ditë, autoritetet ukrainase konfirmuan kotësinë e dezinformatave nga Moska, pasi dolën me një aktakuzë të saktë me emrin dhe mbiemrin e oficerit të aviacionit rus që dha urdhrin për sulmin me viktima civile, si dhe kronologjinë sulmeve të tilla të kryera me urdhër të po këtij oficeri një vit të tërë më parë, në të cilatka pasur qindra të vdekur dhe akoma më shumë të plagosur. Më shumë mund të lexoni në lajmin e publikuar nga media ukrainase Babel.
Lojëra me numrin e ushtarëve të vdekur
Në fillim të janarit, në hapësirat e mediave të vendit mund të lexohej se 600 ushtarë ukrainas u vranë brenda një dite. Sipas agjencive botërore që u përpoqën të verifikonin këtë informacion rus, rezulton të jetë dezinformatë, pasi në terren nuk mund të gjenden prova materiale për një pretendim të tillë. Dezinformimi rus besohet se është përhapur për të përballuar sulmin ukrainas para vitit të ri në Makeevka, ku disa qindra ushtarë rusë u vranë ose u plagosën. Ky dezinformim rus u publikua në mënyrë jokritike në një pjesë të hapësirave mediatike maqedonase, ndonëse mediat e njohura publikuan informacione të sakta nga të dyja palët dhe më vonë burime të huaja, por edhe blogerë rusë, të cilët thonë se nuk ka asnjë konfirmim për një informacion të tillë.
Sërish Medvedev: Polonia dëshiron një pjesë të Ukrainës!
Ish-presidenti dhe kryeministri rus Dmitry Medvedev, i cili është ndër propaganduesit kryesorë rusë dhe përhapës të narrativave të rreme, u shfaq përsëri më 12 janar me një histori të re që Ukraina Perëndimore dëshiron ose do t’i aneksohet “ish zotërinjve” - Polonisë. Rasti për këtë narrativë dezinformuese ishte një takim zyrtar në L’vov midis zyrtarëve të lartë ukrainas, lituanez dhe polakë, dhe njoftimi i Medvedev u raportua në hapësirat mediatike maqedonase:
Në Lviv, i cili do të riemërohet sërish në Lemberg, presidenti polak Andrzej Duda, presidenti lituanez Gitanas Nauseda dhe ai ukrainas Volodymyr Zelenskiy zhvilluan një takim dhe diskutuan për dhënien e rajoneve perëndimore të Ukrainës te ish-zotërinjt e tyre, shkroi Medvedev, transmeton TASS.
Por ky rrëfim dezinformues është padyshim një operacion i koordinuar i Kremlinit, sepse në të njëjtën ditë një rubrikë e një personi Marek Gala u publikua në një media polake online në të njëjtin drejtim, dhe u transmetua nga media vendase online Antropol, dhe më pas në rrjetet sociale. “Vërtetmatës” bëri një rishikim të informacionit që u raportua në mediat vendase me titullin “Nuk është më sekret: Polonia do të kërkojë një pjesë të territorit ukrainas”, pas së cilës u zbulua se Marek Gala nuk është një person real, pra po përdoret me identitet të rremë, as redaktori i medias polake nuk është person real, por edhe ai përdor një identitet të rremë, se i njëjti narrativë u pengua të publikohej nga autoritetet polake qysh në prill të vitit të kaluar dhe u shfaq sërish në tetor të vitit të kaluar. Më shumë rreth këtyre detajeve mund të lexoni në recenzionin e “Vërtetmatës-it”.
* * *
Këto janë përgjithësisht narrativat kryesore të dezinformatave që qarkulluan në hapësirat mediatike maqedonase ose në rrjetet sociale në janar të vitit 2023. Natyrisht, analiza nuk do të ishte e plotë nëse nuk do të përmendnim edhe dezinformimin e “pavdekshëm” anti-vaksinave që vazhdon ende dhe “Vërtetmatës” vazhdon t`i debankojë, siç janë shembujt e vaksinës që shkaktoi SIDA-n, planin e Covid për të vrarë mbi 6 miliardë njerëz, por edhe teoritë klasike të konspiracionit në lidhje me vaksinat e Bill Gates dhe vaksinat mNRA, si dhe shumë dezinformata të tjera që mund të lexohen në rubrikën Kontrollimi i fakteve.
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari