Mesazhet e Komisioneres Kos humbën në “tafçe grafçe”, “pinxhur” dhe speca të mbushur

Këto specialitete patën aq shumë jehonë saqë e mbytën mesazhin e Komisioneres Europiane se askush nuk mund të na e heqë identitetin. Deklarata e saj ishte më komplekse dhe me një kontekst të ndryshëm, por fragmenti me kuzhinën maqedonase u theksua publikisht dhe u përcoll në një deklaratë mjaft të thjeshtëzuar. Mysafirja e nderuar, padyshim, nuk kishte ndërmend të na ofendonte, por këtu ajo i shqiptoi ato fjalë, megjithëse ndoshta mund të ishte shprehur ndryshe, pasi ne jemi të ndjeshëm ndaj kësaj teme. Por cili është qëllimi i theksimit të vazhdueshëm të ndonjë qëndrimi tendencioz dhe armiqësor nga BE-ja? Qëndrimet e Bullgarisë janë të njohura si këtu ashtu edhe në Evropë, por ajo është pjesë e Unionit, dhe ne kemi trokitur në dyert e saj për tre dekada. Ky është realiteti. Askush nuk po thotë se duhet të servilosemi, të jemi të padenjë dhe të gëlltisim si krenarinë ashtu edhe identitetin tonë. Por cilat janë mundësitë tona? Të zhgënjyer, të lodhur dhe madje të frustruar, a duhet të shkojmë drejt BE-së me më shumë aleatë dhe miq, apo duhet të krijojmë armiqësi aty ku nuk ka? Zgjedhja, megjithatë, është e jona.

Vizita e Komisioneres Europiane për Zgjerimin dhe Politikën e Fqinjësisë së Mirë, Marta Kos, e cila erdhi në Shkup për të marrë pjesë në takimin e liderëve të BE-së dhe Ballkanit Perëndimor, u zbeh nga deklarata e saj e dhënë në konferencën e përbashkët për shtyp me Kryeministrin Hristijan Mickoski. Duke folur për faktin se identiteti nuk është subjekt i vendimmarrjes politike dhe mënyra më e mirë për ta mbrojtur atë është anëtarësimi në BE, Kos tha se identiteti përfshin edhe manastiret, “pogaçën, tafçe grafçen, pinxhurin” dhe specat e mbushur. Ishin këto specialitete gurmane që patën jehonë të fortë në publik, aq fort sa e mbytën mesazhin e saj se askush nuk mund të na e heqë identitetin.

Edhe pse deklarata e Komisioneres Europiane ishte më komplekse dhe me një kontekst të ndryshëm, fragmenti me kuzhinën maqedonase u theksua ende në publik, fokusi u vendos pikërisht në atë pjesë dhe u përcoll një deklaratë mjaft e thjeshtëzuar, rreth së cilës u përzie atmosfera dhe u krijua dramë e tmerrshme.

Çfarë tha Komisionerja Kos?

Përfaqësuesja e Lartë Evropiane, në një konferencë të përbashkët për shtyp me Kryeministrin Mickoski, e pyetur se çfarë garancish mund t’i japë BE Maqedonisë se Bullgaria nuk do ta bilateralizojë procesin, së pari theksoi si vijon:

Qëllimi ynë politik është të hapim negociatat e pranimit me Maqedoninë e Veriut, sipas Grupit 1, sa më shpejt të jetë e mundur, pasi Maqedonia e Veriut të ketë përmbushur kriteret përkatëse të dakordësuara me Këshillin, pra të ketë zbatuar angazhimet për të kryer ndryshime kushtetuese… (nga minuta 16.00 – 16.26 të videos)

Pastaj, duke theksuar se është shumë e rëndësishme të ndërtohen marrëdhënie konstruktive me Bullgarinë fqinje dhe të ndërtohet një frymë e përbashkët besimi dhe mirëkuptimi, ajo tha:

Mendoj se është shumë e rëndësishme, dhe takimi i sotëm vetëm sa e tregon këtë, që Maqedonia e Veriut duhet të shtyhet në rrugën e zgjerimit, veçanërisht duke pasur parasysh se disa vende të tjera janë konkurrente të forta për përfundimin e negociatave të para-anëtarësimit. Ne të gjithë e pranojmë se kjo nuk është e lehtë, por tani është hapur mundësia për zgjerim dhe të gjithë duhet ta shfrytëzojmë këtë shans. Dhe të gjithë duhet të kontribuojmë, jo vetëm këto dy vende, por i gjithë Bashkimi Evropian, për të gjetur një mënyrë që do t’i lejojë Maqedonisë së Veriut të fillojë sa më shpejt të jetë e mundur. Garancia më e mirë për këtë proces është arritja e rezultateve. (nga minuta 16, 42 deri në minutën 17, 40)

Kos më pas iu përgjigj pyetjeve gazetareske në lidhje me mosmarrëveshjen me Bullgarinë dhe garancitë që vendi kërkon që procesi i integrimit evropian të mos ngarkohet me çështje dypalëshe nga Sofja, dhe tha:

Për Komisionin Evropian, situata është e qartë. Nëse Maqedonia e Veriut përmbush angazhimet (detyrimet) e saj dhe ndryshon Kushtetutën, gjë që sigurisht nuk është e lehtë, jam i vetëdijshëm për këtë, atëherë ne menjëherë do të fillojmë konferencën ndërqeveritare për hapjen e klastereve pa asnjë kusht shtesë politik. (nga minuta 18.36 deri në 19.05 )

I pyetur për të komentuar mbi amendamentet bullgare në Raportin për Maqedoninë, të cilat kërkojnë një gjuhë maqedonase “moderne – bashkëkohore” dhe një komb maqedonas, Kos tha:

Anëtarësimi në BE, sipas mendimit tim, është mënyra më e mirë për të mbrojtur identitetin, kulturën dhe gjuhën e maqedonasve, sepse Bashkimi Evropian është ndërtuar mbi parimin e diversitetit dhe BE kujdeset për të gjitha shtetet anëtare individualisht, në kuptimin që identiteti ynë është i ruajtur mirë. Mund të flas nga përvoja ime personale, Sllovenia është gjithashtu një vend i vogël me dy milionë banorë, por që kur u bëmë anëtar të Bashkimit Evropian në vitin 2004, gjuha sllovene ka qenë një nga 24 gjuhët zyrtare të Bashkimit Evropian…

Dhe që kur Moldavia u bë vend kandidat në portofolin tim, ne e kemi ndihmuar Moldavinë të parandalojë narrativën ruse se do ta humbasin identitetin e tyre. Identiteti, sipas mendimit tim, nuk mund të bëhet kurrë subjekt i vendimmarrjes politike. Identiteti është diçka që e mbajmë në shpirtrat dhe në zemrat tona. Identiteti është mënyra se si ndihemi për atdheun tonë, identiteti është mënyra se si kujdesemi për traditën tonë. Për shembull, manastiret në Maqedoninë e Veriut, për shembull pogaça, “tafçe grafçe-ja”, pinxhuri ose specat e mbushur… për shembull, si i mirëmbajmë kostumet tradicionale, çfarë marrëdhëniesh ndërtojmë me më të moshuarit në vend, çfarë qëndrimi kemi ndaj ruajtjes së gjuhës sonë dhe askush nuk mund t’ua heqë këtë juve maqedonasve. (nga minuta 19.07 deri në minutën 21.21 të videos)

Pra, Komisionerja Evropiane i tha të gjitha këto, dhe në një shpjegim të gjallë, ajo përmendi kuzhinën dhe traditën maqedonase, të cilat mund të shihen në videon nga konferenca për shtyp të shpërndarë në faqen zyrtare të Qeverisë në Facebook dhe në kanalin e Qeverisë në YouTube.

Çfarë tha Kryeministri Mickoski?

I pyetur në lidhje me ndryshimet e paralajmëruara nga eurodeputetët bullgarë në Raportin që do të miratohet në Parlamentin Evropian në një seancë plenare të planifikuar për 8 korrik, Mickoski tha se mund të presë gjithçka dhe asgjë nuk do ta habisë:

Sa i përket versionit të Raportit që është tani para eurodeputetëve, mund të them se pres të gjitha llojet e inxhinieringut, asgjë nuk do të më habiste. Jam pak më i kujdesshëm kur bëhet fjalë për identitetin, gjithmonë. Po, është e vërtetë që e mbajmë me vete, thellë brenda nesh. Por duhet të pranoj se për më shumë se tre dekada kemi humbur një pjesë të madhe të identitetit tonë duke ndryshuar flamurin, duke ndryshuar emrin, duke ndryshuar Kushtetutën disa herë. Dhe në kushtet kur nuk kemi asnjë garanci se ky do të jetë lëshimi i fundit i identitetit që duhet të bëjmë, do të isha shumë, shumë më i kujdesshëm, sepse udhëhiqem nga maksima: mos i dëgjoni ato që thonë, shikoni ato që bëjnë. Dhe ajo që bënë dhe po bëjnë disa nga eurodeputetët nga fqinji ynë lindor nuk ka të bëjë fare me vlerat evropiane. Për mua, identiteti im nuk është vetëm kuzhina e mrekullueshme maqedonase, por edhe Goce Delçev dhe Shapkarev, dhe Miladinovci dhe Kryengritja e Ilindenit dhe Damjan Gruev dhe Jane Sandanski… Nuk e di nëse kolegët e mi nga lindja do të ndajnë të njëjtin mendim, por këta janë njerëzit që janë pjesë e identitetit tonë, identitetit maqedonas. ( nga minuta 25.08 deri në minutën 26.44 të videos)

Me këtë, ai në fakt iu përgjigj Komisioneres së BE-së Marta Kos, duke i vendosur çështjet e identitetit dhe ato historike në të njëjtin nivel.

Si e interpreton Ministri Murtezani deklaratën e Komisioneres së BE-së Kos

Ndryshe nga Mickoski, Ministri për Çështjet Evropiane, Orhan Murtezani, beson se deklarata e Komisioneres së BE-së Kos pasqyron perceptimin evropian të identitetit si diçka që është e natyrshme, e njohshme dhe e padiskutueshme.

Murtezani, në një paraqitje si i ftuar në TV Sitel (01.07.2025), i pyetur të komentojë deklaratën e Kos në të cilën ajo lidh identitetin maqedonas me “pinxhurin, tafçe grafçen, specat e mbushur dhe sa shumë ndihmojnë ose dëmtojnë deklarata të tilla të gjithë procesin”, u përgjigj:

Para së gjithash, mendoj se ajo që thatë është një thjeshtëzim i deklaratës së Komisioneres Europiane, ajo nuk e tha tamam kështu. Megjithatë, kjo është mënyra se si identiteti perceptohet në Evropë si diçka që dihet se është e juaja, që i përket një rajoni të caktuar dhe që nuk vihet kurrë në dyshim, por pranohet, respektohet. Ky është perceptimi se si shihet identiteti nga Evropa. Megjithatë, ne e dimë se si është në Ballkan, veçanërisht në marrëdhëniet tona me Bullgarinë, nuk është kështu, duke marrë parasysh se një rezolutë e thjeshtë po problematizohet, po bilateralizohet, e cila nuk ka karakter detyrues, dhe atje ata këmbëngulin të vendosin fjalën “modern” para identitetit dhe gjuhës së shtetit… (nga minuta 0.08 deri në minutën 1.11 të videos)

**********

Mysafirja e rangut të lartë nga BE-ja padyshim nuk kishte ndërmend të na ofendonte, por ajo shqiptoi ato fjalë rreth të cilave atmosfera në publik vloi. Komisionerja Evropiane ndoshta mund të ishte shprehur ndryshe kur përshkruante gjallërisht identitetin, në mënyrë që të mos tingëllonte e pasjellshme për ne, sepse ne jemi të ndjeshëm ndaj kësaj teme.

Por cili është qëllimi i theksimit të vazhdueshëm të ndonjë qëndrimi tendencioz, ofendues dhe armiqësor nga BE-ja?

Qëndrimet e Bullgarisë janë të njohura si këtu ashtu edhe në Evropë, por ajo është pjesë e Unionit, një anëtare e barabartë, dhe ne kemi trokitur në dyert e BE-së për tre dekada. Ky është realiteti. Askush nuk po thotë se duhet të jemi servil, të padenjë dhe të gëlltisim krenarinë dhe identitetin tonë së bashku. Por cilat janë opsionet tona? Të zhgënjyer, të lodhur dhe madje të frustruar, a duhet të shkojmë drejt BE-së me më shumë aleatë dhe miq në Evropë apo duhet të krijojmë armiqësi aty ku nuk ka? Zgjedhja, megjithatë, është e jona.

 

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari