Maqedonia e Veriut në raportin e Parlamentit Evropian për softuerin e spiunazhit Pegasus

Një komitet i posaçëm i Parlamentit Evropian po heton se si përdoren programet e monitorimit të komunikimit Pegasus dhe Predator, pas disa rasteve të monitorimit ilegal të politikanëve, gazetarëve dhe aktivistëve të shquar të shoqërisë civile në disa vende evropiane, si dhe në regjime represive në Afrikë, pasi telefonat e tyre ishin të infektuar me këtë lloj softueri. Fuqia e tij është e madhe, sepse pa dijeninë e përdoruesit të celularit, ky softuer mund të nxjerrë të gjitha komunikimet, fotot, skedarët, videot dhe dokumentet nga pajisja celulare, të cilat më pas nëse përdoren jashtë kufijve ligjorë dhe përbëjnë spiunim të paautorizuar ndaj qytetarëve të pafajshëm dhe mund të shërbejnë për shantazh, frikësim, apo manipulim të zgjedhjeve…

 

Shkruar nga: Miroslava Burns

Në Raportin për punën e bërë nga komisioni special për hulumtime të Pegasus dhe softuerëve të ngjashëm, përmendet edhe Maqedonia e Veriut. Në faqen 36 në pjesën që flet për kompanitë që prodhojnë këtë softuer, përmendet Hungaria. Qeveria hungareze, sipas Raportit, jo vetëm që bleu dhe përdori Pegasus kundër qytetarëve të saj, por gjithashtu priti kompani të tjera prodhuese në industri. Black Cube është një agjenci izraelite e inteligjencës private e përbërë nga ish-punonjës të Mossadit, ushtrisë izraelite dhe shërbimeve të inteligjencës izraelite.

Black Cube ka qenë e përfshirë në një numër polemikash të hakerimeve, duke përfshirë në SHBA dhe Rumani. Ata u zbuluan se ishin të lidhur me NSO Group dhe Pegasus. Pas shumë presioneve publike që NSO punësoi Black Cube për të synuar kundërshtarët e tyre, ish drejtori ekzekutiv i NSO Shalev Julio pranoi se ai punësoi Black Cube në të paktën një situatë në Qipro.

Black Cube u përfshi në Hungari gjatë zgjedhjeve të 2018-ës, kur ata monitoruan OJQ-të dhe individë të ndryshëm të lidhur me George Soros dhe ia dhanë atë informacion Orbanit për të spikatur aktivitetet e tyre në një fushatë shpifjeje. Ndër objektivat ishte një avokate dhe anëtare e Komitetit Hungarez të Helsinkit, Marta Pardavi. Informacioni i marrë nga vëzhgimi i atyre individëve dhe OJQ-ve nuk u shfaq vetëm në mediat hungareze të kontrolluara nga shteti, por edhe në Jerusalem Post.

Kompania Cytrox Holdings, e cila është e regjistruar në një adresë në Budapest, ka një lidhje shtesë me Hungarinë. Cytrox fillimisht u formua në Maqedoninë e Veriut dhe krijoi softuerin Predator përpara se të blihej nga ViSpear, i cili tani është pjesë e grupit Intelexa të udhëhequr nga Tal Dilian, thuhet në raport.

Deputetja e Parlamentit Evropian, Sophie Intveld, në një konferencë për media ku prezantoi gjetjet e Raportit të përpiluar në një periudhë shtatë mujore, tha se të gjitha vendet anëtare të Bashkimit Evropian kanë në dispozicion të tyre softuer të tillë, edhe nëse nuk e pranojnë.

Por, sipas saj, problemi është se ky softuer keqpërdoret dhe kjo paraqet një kërcënim të madh për demokracinë në të gjithë kontinentin.

Qëllimi i tij zyrtar është të përgjojë krimin, terrorizmin dhe drogën, por problemi lind kur i kalon këto kufij. Pastaj vjen keqpërdorimi i softuerit të spiunazhit që jo vetëm shkel të drejtën e privatësisë së individëve, por minon demokracinë dhe institucionet demokratike, hesht opozitën dhe kritikët, eliminon kontrollin dhe ka një efekt “ftohës” në gazetarinë e lirë dhe shoqërinë civile. Ndër të tjera, ai abuzim shërben për manipulimin e zgjedhjeve.

Skandali i softuerit të spiunazhit nuk është një skandal kombëtar, por një skandal evropian. Ne përpiqemi ta shohim me thjerrëzën e politikës kombëtare, por nëse i lidh pikat, papritur del një pamje tjetër dhe sheh se kjo është një çështje krejtësisht evropiane. Për shembull, ajo ka një efekt të drejtpërdrejtë në institucionet e BE-së, pasi parlamentarët, komisionerët dhe ministrat ishin subjekt i monitorimit. Ata që i kanë ndjekur janë gjithashtu në Këshillin Evropian. Keqpërdorimi i softuerit të spiunimit ka ndikim në integritetin e zgjedhjeve. Industria e softuerëve të spiunazhit është një industri gri që është e keqe dhe ka standarde shumë të ulëta etike. Termi spiun mercenar i përmbledh të gjitha bukur. Por kjo industri përdor përfitimet e etiketës së BE-së, reputacionin e BE-së dhe Shengenit. Evropa ofron kushte të shkëlqyera për këtë industri, duke përfshirë zbatimin e dobët të rregullave, ndaj Evropa mundësoi eksportin e softuerëve të spiunimit në Libi, Egjipt, Bangladesh, ku ato pajisje u përdorën kundër aktivistëve që luftonin për të drejtat e njeriut dhe gazetarëve, theksoi deputetja në prezantimin e saj në Parlamentin Evropian.

Ky Raport i Bordit të posaçëm Pega është karakteristik në atë që pasohet nga injorimi dhe mosbashkëpunimi nga qeveritë në mbarë Evropën dhe prodhuesit e softuerëve. Për shembull, kur ajo kontaktoi Tal Dilian, njeriun që është drejtor ekzekutiv i Intelexa, ajo nuk mori asnjë përgjigje. Në letrën drejtuar Dilian, eurodeputeti përsëri shtroi pyetje në lidhje me strukturën e korporatës, e cila ndër të tjera përfshin kompaninë Cytrox nga Maqedonia e Veriut.

Kompania Cytrox, e organizuar nga Intelexa, filloi si një start-up në Maqedoninë e Veriut, por sipas Forbes, ju e shpëtuat atë nga falimentimi me pesë milionë dollarë. Struktura korporative e Cytrox duket e fragmentuar, me një prani korporative në Hungari, Izrael dhe një transferim të aksioneve te një entitet korporativ në Ishujt e Virgjër Britanikë. Ju lutemi na jepni informacione për rolin tuaj aktual dhe të mëparshëm në Cytrox, si dhe lidhjen midis Cytrox dhe Intelexa. A mund të na shpjegojë Intelexa pse ka një prani në Ishujt e Virgjër Britanikë? A mundet Intelexa të shpjegojë nëse Cytrox ka transferuar pjesë të aksioneve të saj në Ishujt e Virgjër Britanikë?, thuhet në letrën drejtuar Dillian.

Intweld foli edhe për përvojat personale të viktimave të këtij monitorimi, si dhe për zgjidhjet e mundshme, pra veprimet që duhet të ndërmerren për përmirësimin e situatës. Sipas Intveld, Qipro është një eksportues i softuerëve të spiunazhit, dhe në Greqi abuzohet sistematikisht si pjesë e një strategjie politike. Duke folur për viktimat, ajo theksoi rrethin vicioz në të cilin ato bien. Kur shkojnë në polici dhe kërkojnë hetimin e rastit të tyre sepse dyshojnë se janë gjurmuar ilegalisht përmes këtij lloj softueri në telefonin e tyre, nuk marrin asnjë informacion. Më pas prokurori u kërkon prova se kanë qenë në shënjestër të përgjimit, të cilën nuk mund ta kenë për shkak të heshtjes së policisë.

Sipas deputetes së Parlamentit Evropian, zgjidhja apo dalja nga kjo situatë është marrja e masave, ndaj propozoi disa nisma.

Së pari, propozova një moratorium të menjëhershëm për këtë softuer, por që moratoriumi mund të hiqet nga secili vend nëse plotësohen katër kushte. Kushti i parë për të hequr moratoriumin është që të gjitha akuzat në vendin e caktuar të hetohen siç duhet, që vendi të ketë një kuadër ligjor për përdorimin e përgjegjshëm të këtij softueri, që vendi të pranojë propozimet e Europolit për të kryer hetime dhe leje eksporti që nuk do të kalojnë testin, të ndërpriten menjëherë. Përdorimi i këtij softueri duhet të rregullohet në përputhje me standardet e të drejtave të njeriut dhe është e rëndësishme të biem dakord se duhet të ketë një përkufizim të asaj që përbën sigurinë kombëtare. Duhet t`i zbatojmë me rigorozitet rregullat e eksportit, sepse kemi një rregullore me përdorim të dyfishtë, por zbatimi është joserioz, tha deputeti Intveld.

Që në fund të vitit 2021, portali Prisma shkruante për rolin e kompanisë maqedonase të IT-së Cytrox, në skandalin global të spiunazhit kibernetik që më pas u njoftua nga Facebook dhe organizata joqeveritare Citizen Lab.

Sipas atij artikulli, Cytrox është pjesë e një grupi miliona dollarësh që ofron softuer dhe teknologji për operacionet e inteligjencës. Ai grup udhëhiqet nga biznesmenë me përvojë serioze ushtarake në Izrael, si Tal Dilian, dhe lidhja maqedonase është tridhjetë vjeçari Ivo Malinkovski, menaxher i Cytrox nga Shkupi në atë kohë. Sipas Prisma, familja më e afërt e Malinkovskit, përveç restorantit dhe kantinës së njohur “Kamnik”, zotëron dhe drejton kompaninë për tregti me pajisje dhe armë ushtarake “Mikei-international”.

Burime të BIRN thonë se edhe babai i Ivos, Ilija Malinkovski, ka marrë pjesë në negociatat për investimin në “Cytrox” kur ishte ende startup, por ai e ka mohuar këtë në këtë artikull.

Javën e kaluar në Greqi, policia hyri në kompaninë Intelexa të oficerit të inteligjencës ushtarake izraelite Tal Dilian në Athinë dhe u kontrolluan edhe shtëpitë e punonjësve, për shkak të një hetimi dhe dyshimeve të bazuara se softueri i fuqishëm Predator, i cili mund të vjedhë të gjitha mesazhet, foto dhe biseda nga celularët e personave të vëzhguar, është keqpërdorur për spiunim të politikanëve të opozitës, gazetarëve, punonjësve të sigurimit, biznesmenëve, ministrave dhe se në këtë mënyrë pengohej demokracia, liria dhe privatësia në Greqi dhe më gjerë.

New York Times raportoi një javë më parë se qeveria greke i kishte dhënë leje kompanisë Intelexa për të eksportuar softuerin në Madagaskar, një vend me një histori të abuzimeve të të drejtave të njeriut dhe shtypjes politike të kundërshtarëve. E përjavshmja greke Documento deklaroi se ish-kreu i policisë në Greqi si dhe gjyqtarë ishin mes të infektuarve me softuerin e spiunazhit për të monitoruar mesazhet, komunikimet, fotografitë dhe thjesht gjithçka që ata kanë në celularët e tyre.

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari