Ligji i Rusisë për agjentët e huaj zë rrënjë në Gjeorgji dhe Hungari
Ligji i stilit rus për agjentët e huaj po përhapet sot në vende të tjera, të cilat e justifikojnë atë me arsyetimin se siguron transparencë për financimin dhe ndikimin e huaj. Në realitet, ligje të tilla përdoren për të kontrolluar dhe kufizuar shoqërinë civile. Ato kryhen në një klimë të represionit të shtuar të shoqërisë civile, duke përfshirë OJQ-të, aktivistët e të drejtave të njeriut, mediat e pavarura dhe vëzhguesit e zgjedhjeve dhe shpesh synojnë shoqërinë civile të mbështetur nga SHBA-ja dhe Evropa.
Shkruan Miroslava Simonovska
Në vitin 2012, presidenti rus Vladimir Putin nënshkroi një ligj për agjentët e huaj. Dymbëdhjetë vjet më vonë, versione të përafërta të ligjeve të tilla janë prezantuar si në Gjeorgji ashtu edhe në Hungari përballë kritikave se ato janë të dëmshme për shprehjen dhe shoqërinë e lirë, por edhe një mjet potencial për të heshtur mendimin kritik.
Ligji për agjentët e huaj të Rusisë i detyron të gjitha organizatat joqeveritare që marrin fonde nga jashtë dhe angazhohen në aktivitete politike që të regjistrohen në Ministrinë e Drejtësisë së Rusisë si “agjentë të huaj”. .
Këtë verë, Reporterët pa Kufij paralajmëruan se një e treta e viktimave të këtij ligji në Rusi janë mediat e pavarura, të cilat janë objektivi kryesor i këtij legjislacioni. Me ndihmën e këtij ligji, sipas Reporterëve pa Kufij, ka një persekutim ligjor sistematik të mediave të pavarura.
Me kalimin e viteve iu shtuan ndryshime të reja që ngushtuan zgjedhën e kontrollit mbi subjektet që synohen.
Reporterët pa Kufij analizuan listat e zeza të agjentëve të huaj të përdorur si një mjet për censurë. Dënojmë stigmatizimin e mediave të pavarura, thonë ata.
Kur Komiteti i Helsinkit i Norvegjisë shkruan analizën e tij për Ligjin e Agjentëve të Huaj të Rusisë, ai deklaron se ai ka pasoja shkatërruese për shoqërinë civile ruse.
Ai stigmatizon dhe vendos një barrë të rëndë mbi organizatat që marrin fonde të huaja dhe kryejnë aktivitete që autoritetet besojnë se janë politike. Ligji tashmë ka futur në grackë qindra organizata joqeveritare që nuk duan të regjistrohen dhe efekti rrëqethës nuk është më një parashikim, por një realitet. Që nga 4 qershori 2014, Ministria e Drejtësisë ka mundur të ndjekë penalisht organizatat si “agjentë të huaj” pa pëlqimin e tyre dhe në konflikt me ta, thekson Komiteti i Helsinkit i Norvegjisë.
Ligji i stilit rus për agjentët e huaj po përhapet sot në vende të tjera, të cilat e justifikojnë atë me arsyetimin se siguron transparencë për financimin dhe ndikimin e huaj. Në realitet, ligje të tilla përdoren për të kontrolluar dhe kufizuar shoqërinë civile. Ato po kryhen në një klimë të shtypjes në rritje të shoqërisë civile, duke përfshirë OJQ-të, aktivistët e të drejtave të njeriut, mediat e pavarura dhe vëzhguesit e zgjedhjeve. Ata shpesh synojnë shoqërinë civile të mbështetur nga SHBA dhe Evropa.
Siç shkruan HRW, përshkrimi se çfarë do të thotë aktiviteti politik në këto ligje mund të nënkuptojë çdo gjë nga avokimi, hulumtimi, analiza ligjore, analiza e politikave dhe aktivitete të tjera që mund të ndikojnë në jetën publike. Kjo përfshin organizimin e debateve publike, ngjarjeve, tubimeve dhe demonstratave. Aktivitete të tjera janë pjesëmarrja në monitorimin e zgjedhjeve, kryerja e sondazheve të opinionit publik, ndarja e opinioneve ligjore apo eksperte, monitorimi i punës së institucioneve qeveritare dhe një sërë aktivitetesh të tjera të shoqërisë civile.
Rrënjët ruse në rastin e Gjeorgjisë
Ligji për agjentët e huaj nga Rusia ka zënë rrënjë edhe në Gjeorgji. Zgjidhja e re ligjore e Gjeorgjisë pasqyron ndikimin në rritje rus në vend dhe ka tërhequr kritika nga SHBA dhe BE, të cilat kanë frikë se mund të dëmtojë zhvillimin demokratik të vendit.
Ligji për agjentët e huaj të Gjeorgjisë kërkon që OJQ-të që marrin 20 për qind ose më shumë të buxhetit të tyre nga jashtë, të regjistrohen zyrtarisht si “mbrojtës të interesave të një fuqie të huaj”.
Organizatat e shoqërisë civile të Gjeorgjisë marrin më shumë se 90 për qind të financimit të tyre nga jashtë. Afati i fundit për t’u regjistruar si agjentë të huaj ishte 1 shtatori dhe nëse nuk e bëjnë, ata përballen me një gjobë prej 9300 dollarësh.
Ligji u prezantua nga partia në pushtet në Gjeorgji në prill të këtij viti, pas prezantimit të tij të pasuksesshëm në publik në vitin 2023. Më 17 maj kaloi filtrin e Kuvendit, me 84 vota “pro” dhe abstenim të pothuajse të gjithë deputetëve të opozitës. Brenda dy javësh, shumica parlamentare rrëzoi veton e vendosur në ligj nga presidentja Salome Zourabichvili, e cila nuk ka asnjë lidhje partiake. Qindra OJQ në Gjeorgji janë zotuar që të mos respektojnë ligjin dhe ligjvënësit e opozitës thonë se do ta kundërshtojnë atë në gjykatë.
Analistët janë të bindur se detyrimi i OJQ-ve në Gjeorgji që të regjistrohen si agjentë të huaj është një përpjekje për të heshtur zërat kundërshtues në vend përpara zgjedhjeve të planifikuara për 26 tetor, duke e afruar potencialisht Gjeorgjinë me Rusinë. Ligji lejon shkatërrimin e fuqisë së shoqërisë civile, sipas disa aktivistëve.
Që kur biznesmeni dhe politikani Bidzina Ivanishvili, për të cilin ekspertët thonë se është një figurë kryesore pas ligjit, formoi partinë që e propozoi atë në 2012, partia ka shtyrë për politika që do ta afronin Tbilisin me Moskën. Ivanshvili ka lidhje të forta ekonomike dhe politike me Rusinë. Rusia ka shprehur mbështetje për ligjin gjeorgjian edhe pse presidenti rus Vladimir Putin thotë se ai nuk kishte asnjë ndikim në miratimin e tij. Por Rusia përfiton nga izolimi i Gjeorgjisë nga Bashkimi Evropian dhe NATO, shkruan Këshilli për Punë të Jashtme.
Hungaria në gjyq për ligj të ngjashëm
Komisioni Evropian e ka çuar Hungarinë në gjykatë për ligjin e ndikimit të huaj të vendit, për të cilin kritikët thonë se ishte krijuar për të heshtur zërat e opozitës. Sipas Komisionit Evropian, ky ligj cenon të drejtat dhe liritë themelore, përfshirë të drejtën e shprehjes së lirë. Dhe ky ligj, i quajtur “Ligji për Mbrojtjen e Sovranitetit”, thuhet se lidhet me legjislacionin rus, ai parashikon një organ qeveritar të ndihmuar nga shërbimet sekrete hungareze, i cili ka fuqinë për të mbledhur informacione për organizatat e financuara nga jashtë. Edhe pse Hungaria e justifikon këtë zgjidhje ligjore për të kriminalizuar financimin e huaj për fushatat zgjedhore, Komisioni Evropian konsideron se niveli i pushtetit që i është dhënë organit të ri, prek në mënyrë disproporcionale organizatat e shoqërisë civile, mediat dhe gazetarët. Gjithashtu përmendet se cenon të drejtën e jetës personale dhe familjare, të drejtën e shprehjes dhe të drejtën e shoqërimit.
Komisionerja e Këshillit të Evropës për të Drejtat e Njeriut, Dunja Mijatoviç, i ka bërë thirrje qeverisë hungareze të tërheqë ligjin, duke thënë se ai përbën një rrezik të madh për të drejtat e njeriut dhe duhet të refuzohet. Ajo shkroi në atë kohë se nëse ligji do të miratohej, gjë që u miratua përfundimisht, ai do ta pajiste qeverinë e Hungarisë me më shumë mundësi për të heshtur dhe stigmatizuar zërat dhe kundërshtarët e pavarur.
Dhe grupe të organizatave joqeveritare dënuan miratimin e kësaj zgjidhjeje ligjore, duke përfshirë Amnesty International dhe Transparency International. Ata besojnë se ky ligj është vetëm një projekt propagandistik politik i ndërtuar me metoda të inteligjencës, i cili shkel detyrimet kushtetuese, ndërkombëtare dhe të BE-së të Hungarisë.
Idetë për ligje të ngjashme janë shtrirë edhe në Republika Srpska.
Gazetarët po kalojnë kalvarin në burg për shkak të këtij ligji
Disa ish-republika sovjetike kanë futur ligje për agjentët e huaj që, sipas disa publikimeve, e huazojnë drejtpërdrejt gjuhën e përdorur në tekstin ligjor nga Rusia. Në prill, Kirgistani miratoi një ligj që synon OJQ-të e financuara nga jashtë. Ka ligje të ngjashme në Azerbajxhan, Bjellorusi, Kazakistan, Moldavi, Taxhikistan dhe Turkmenistan.
Sidoqoftë, ekspertët janë të bindur se ligji rus është një nga më kufizuesit nga të gjithë. Falë saj, një e treta e OJQ-ve në Rusi u mbyllën në dy vitet e para pas miratimit të saj në 2012. Në vitin 2022, Rusia miratoi një ligj që kërkon që të gjitha organizatat joqeveritare dhe individët e caktuar si agjentë të huaj të identifikohen si të tillë gjatë paraqitjeve publike ose mediatike.
Qeveria ruse ka një listë shumë të detajuar të njerëzve që pretendon se janë të lidhur me agjentë të huaj, të cilëve u është ndaluar jeta publike, shoqëria civile dhe arsimi. Në tetor 2023, Rusia ndaloi gazetarin e Radios Evropa e Lirë, Alsou Kurmasheva, sipas këtij ligji. Ajo u lirua 11 muaj më vonë në një shkëmbim të burgosurish.
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari