Kundërspin: Kovaçevski dhe Qeveria spinojnë për një pjesë të marrëveshjes me “Bechtel dhe Enka”

Deklaratat e kryeministrit Dimitar Kovaçevski në ditët e fundit lidhur me detajet e kontratës me “Bechtel dhe Enka” për ndërtimin e korridoreve 8 dhe 10-e janë problematike nga pikëpamja e së vërtetës dhe në disa prej tyre mund të vërehet spin. Për të vërtetuar bindshëm dhe pa asnjë dyshim nëse opozita gënjen dhe përhap histeri, ajo që duhet bërë është të prezantohet marrëveshja në opinion. Është interes strategjik dhe kombëtar i shtetit që qytetarët të dinë se si po shpenzohen paratë e tyre, në këtë rast afër dy miliardë euro. Deri tani..

Shkruan: Teofil Blazhevski 

 

Kryeministri Dimitar Kovaçevski në dy ditët e fundit bëri deklarata lidhur me pyetjet rreth pjesëve të kontratës me “Bechtel dhe Enka” për ndërtimin e autostradës 110 km në Maqedoninë e Veriut, nga ku mund të zbulohet spin:

Spin: Përfaqësuesit e VMRO-DPMNE-së dhe lidershipit të tyre në periudhën e kaluar konfirmuan se e vetmja gjë që dinë të bëjnë është të përhapin histeri, gënjeshtra dhe bllokim në Kuvend. Këtë e bënë me të gjitha zgjidhjet ligjore që ishin në fuqi gjatë pandemisë, krizës energjetike dhe të njëjtën gjë e bëjnë me të gjitha projektet e mëdha të infrastrukturës. Pra, ajo që thotë nënkryetari i VMRO-DPMNE-së është një gënjeshtër e thjeshtë dhe përhapja e të pavërtetave siç bëjnë kolegët e tij, përfshirë kryetarin e tyre që e shoh tërë ditën vetëm duke kërcënuar dhe duke mos bërë asgjë. 

“Është një kontratë siç ka kontrata të tjera të lidhura me kompani të tjera. Bëhet fjalë për një projekt, me projektim dhe ekzekutim, në të cilin kontrata, si çdo kontratë tjetër, ka një nivel konfidencialiteti, sepse ka kompani që tregojnë se si punojnë, prodhojnë dhe normalisht si në çdo kontratë – ata nuk duan që ato sekrete biznesi të jenë të disponueshme për publikun e gjerë”, tha Kovaçevski 

“Prokuroria kur të kërkojë kontratën do ta marrin sipas procedurave sepse kanë një shkallë konfidencialiteti, vërtetim se kush punojnë aty. Dhe bëra një tjetër telefonatë, mbase herën e pestë e përsëris. I bëj thirrje Qeverisë së Shteteve të Bashkuara dhe Turqisë që të thonë nëse ndonjë prej tyre apo kompani nga vendet e tyre ka ndonjë kërkesë në lidhje me këtë projekt. Pse? Sepse opozita akuzon se dikush ka dashur të arrijë një përfitim të caktuar nëpërmjet këtyre kompanive dhe prandaj i ftoj të japin mendimin e tyre” Kontrata me ‘Bechtel dhe Enka’ është nënshkruar në bazë të një ligji të posaçëm të miratuar në Kuvend nga të gjithë deputetët  dhe ajo marrëveshje ka kaluar të gjitha procedurat ligjore për përfundim dhe është nënshkruar publikisht…

[Burimi: 360 Shkallë/Makfax– Kovaçevski/deklarata; data- 12 и 13.04.2023]

Kundërspin: Pasi këtë javë në Kuvendin e RMV-së hynë në procedurë ndryshimet në 8 ligje bazuar në marrëveshjen e nënshkruar me “Bechtel dhe Enka”, si dhe ligjin special të miratuar në vitin 2021, VMRO-DPMNE doli me sulme të ashpra ndaj vetë marrëveshjes të nënshkruar më 8 mars 2023. Akuzat janë paraqitur në dy faza nga nënkryetari i VMRO-DPMNE-së dhe deputeti Aleksandar Nikoloski, dhe shkurtimisht ato zbresin në pretendimin se qeveria ka nënshkruar kontratë të dëmshme, në të cilën do të duhet të paguhen “Bechtel dhe Enka” 53 milionë euro plus, përtej shumës së përcaktuar prej 1.3 miliardë euro, nëse brenda 45 ditëve nga data 8 mars nuk miratohen ndryshimet në Ligjin për Marrëdhëniet e Punës, me të cilat lejohet ky kontraktues dhe kontraktorët e tjerë të projekteve strategjike me rëndësi kombëtare, për të lidhur kontrata me punonjësit për një javë pune 60 orëshe gjatë vitit. Nëse ndryshimet e tjera ligjore në 8 ligje nuk miratohen brenda të njëjtës periudhë, zgjatet afati prej 4 vitesh e 7 muajsh për përfundimin e projektit dhe rritet shuma përfundimtare.

Kryeministri Kovaçevski, pas heshtjes dyditore nga informacionet fillestare, doli me deklarata në të cilat pretendimet e Nikoloskit i quajti “histeri, të pavërteta dhe gënjeshtra”. Por, Kovaçevski nuk doli me detaje nga Marrëveshja, për dallim nga Nikolloski, i cili fillimisht në TV Sitel deklaroi se kishte një pasqyrë të marrëveshjes, e më pas shfaqi faqe të veçanta të marrëveshjes në Facebook dhe televizione të tjera. Është elementi i parë që i jep karakter spini deklaratës së Kovaçevskit se bëhet fjalë për “histeri, të pavërteta dhe gënjeshtra”. Elementi i dytë që tregon për këtë është deklarata e vetë Qeverisë, në përgjigje të pyetjes së 360 Gradë, e cila u raportua edhe në media të tjera.

E pyetur për koment për deklaratat fillestare të Nikollovskit, për 53 milionë euro dhe afatet 45 ditore, Qeveria më 11.04. 2023 u përgjigj:

Mohojmë spekulimet se parashikohen penalitete për shtetin nëse paketa e ligjeve nuk kalon në Kuvend. Sipas detyrimeve në kontratën e lidhur, Kontraktori mund të punojë në kushte në të cilat zbatohen dispozitat ekzistuese të vendimeve ligjore lidhur me ndërtimin e korridoreve 8 dhe 10-D, por në atë rast afati i ekzekutimit do të ishte më i gjatë se 5 vjet. Në këtë rast shteti do të ketë obligim që në vitet shtesë të punimeve ndërtimore t’i paguajë shpenzimet e ndërtimit, të cilat në fund do t’i kushtojnë më shumë para shtetit dhe qytetarëve – thuhet në reagimin e Qeverisë.

Në të folurën e zakonshme kjo quhet me thënien “jo në fyt, por në qafë”, gjegjësisht bëhet fjalë për interpretime shumë identike të pohimeve të Nikollovskit. Të cilat Nikoloski dhe VMRO-DPMNE e pranuan me kënaqësi dhe hoqën dorë nga përdorimi i fjalës “gjoba”, duke i zëvendësuar me fjalët “rritën për tre të katërtat”. Dhe kjo përgjigje nga Qeveria është elementi i dytë që tregon për spin në deklaratën e Kovaçevskit se pretendimet janë “histeri, të pavërteta dhe gënjeshtra”.

Dilemat etike rreth marrëveshjeve të NDA

Por le të supozojmë se edhe opinioni edhe ne e kemi gabim në këtë analizë dhe se Kovaçevski ka 100% të drejtë kur thotë se “VMRO-DPMNE gënjen 100%. Si do të vepronte një njeri i arsyeshëm për të vërtetuar se po e thotë të vërtetën në mënyrën më të lehtë. Në atë mënyrë që ai do ta tregtojë pretendimin në publik përmes një argumenti solid, pra me vetë marrëveshjen. Por, ja një spin tjetër i Kovaçevskit.

Duke deklaruar se marrëveshja përmban klauzola të konfidencialitetit, thekson se marrëveshja ka një nivel sekreti:

Bëhet fjalë për një projekt, me projektim dhe ekzekutim në të cilin kontrata, si çdo kontratë tjetër, ka një nivel konfidencialiteti.

Kovaçevski shton se marrëveshjen e ka vetëm prokuroria, e cila ka thënë se pas thirrjes ka hapur procedurë, për momentin është në hetim paraprak.

Por çfarë të bëjmë me publikun? Me të drejtën e publikut për të ditur, me transparencë dhe me luftën kundër korrupsionit, ku transparenca aktive është, apo jo, një nga armët më të forta. Në fund të fundit, kjo Qeveri ka pasur një strategji për transparencë dhe ka qenë zëvendësministrja për qeverisje të mirë, Slavica Grkovska, e ngarkuar për qeverisjen e mirë, e cila ka deklaruar se nuk sheh arsye pse kjo marrëveshje të mos jetë e disponueshme për publikun. Që do të thotë se është e natyrshme të jesh i hapur dhe transparent. Aq më tepër që kushton të paktën 1.6 miliardë euro (1.3 miliardë euro për ndërtim dhe 300 milionë për shpronësim). Tani për tani.

Prandaj, deklarata e Kovaçevskit është në kundërshtim me politikat dhe programin e punës së vetë Qeverisë, edhe nëse pala tjetër insistonte, ai nuk mundi ose duhej ta kishte kufizuar me shumë kujdes të drejtën e përdorimit të të ashtuquajturave marrëveshje konfidencialiteti, të njohura më mirë si NDA. (Non-disclosure Agreements) ose marrëveshjet e moszbulimit/mosdeklarimit, në të cilat çështje etike më vete është një marrëveshje e tillë e nënshkruar nga një kompani private me sektorin publik. (shih më shumë në fund të tekstit në këtë lidhje).

Por ky është aspekti etik i çështjes së klasifikimit të pjesëve të kontratës. Spin-i i kryeministrit dallohet në pjesën e deklaratës në të cilën ai “ndoshta për të pestën herë” u bën thirrje qeverive të SHBA-së apo Turqisë apo kompanive të këtyre dy vendeve (nënkuptohet Bechtel-i amerikan dhe Enka turke) për të thënë publikisht nëse dikush nga qeveria maqedonase i ka kërkuar para.

Marrëveshje korruptive apo e dëmshme, dilemë pa kuptim për qytetarët

Është fare e qartë se qeveritë e SHBA-së dhe Turqisë nuk janë të përfshira në skandalin e mundshëm korruptiv dhe përfaqësuesit e SHBA-së, pikërisht në momentin e nënshkrimit të marrëveshjes, kanë thirrur prokurorinë dhe përfaqësuesit e tjerë për të hetuar menjëherë të gjitha aspektet dhe të gjitha dyshimet. Nga ana tjetër, kompanitë Bechtel dhe Enka, me nënshkrimin e kontratës, nuk kanë pse të korruptojnë drejtpërdrejt dikë me kërkesë të tij. Mjafton që u nënshkruan klauzola të dëmshme për investitorin, pra për Qeverinë, domethënë për qytetarët e RMV-së. Me apo pa dije. Me apo pa gabime të qëllimshme, pas gjithë skandaleve rreth përzgjedhjes së konsulentit financiar dhe mbikëqyrjes së projektit të drejtuar nga kompania IRD. Prandaj, thirrja e Kovaçevskit që kompanitë të thonë nëse dikush u ka kërkuar para është spin, gjegjësisht shtrembëron të vërtetën.

Njëlloj si deklarata se “Kontrata me ‘Bechtel dhe Enka’ është nënshkruar në bazë të një ligji të posaçëm të miratuar në Kuvend nga të gjithë deputetët”. Ligji u votua në korrik 2021 nga 55 deputetë nga 101 të pranishëm në sallë. Kjo shihet edhe nga përmbledhja e të gjithë temës që ka bërë “Prizma”. Fakti është se VMRO-DPMNE nuk e votoi ligjin dhe tani po e përdorin për interesat e tyre, kështu që kanë punuar shumë në këtë temë edhe pse është fakt që mediat e kanë bërë pjesën më të madhe të punës, por kjo është temë tjetër diskutimi.

 

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari