Kundërspin: Dy narrativa spinuese rreth flamurit evropian të ligjeve të marrëveshjes Bechtel dhe Enka

U vërejtën dy narrativa spinuese reth ndryshimeve në zgjidhjet ligjore në lidhje me marrëveshjen me Bechtel-in dhe Enka-n për ndërtimin e autostradave nga korridoret 8 dhe 10-e. E para është se duhet të miratohen ndryshimet e propozuara ligjore që ato të ndërtohen për më pak se dy vjet, pra më shpejt dhe më lirë për 150 milionë euro dhe LSDM-ja dhe BDI-ja po e detyrojnë këtë. E dyta është se marrëveshja është kriminale, me korrupsion të integruar dhe ilegale, ndërsa flamuri evropian kërcënon integrimin evropian të RMV-së dhe kjo narrativë vjen nga VMRO-DPMNE dhe partitë e tjera opozitare. Në të dyja narrativat ka elemente të spin-it

 

Shkruan: Teofil Blazhevski

 

Dy partitë më të mëdha të vendit në pushtet dhe në opozitë kanë plasuar dy narrativa mbi ndryshimet e propozuara në disa ligje që lidhen me kontratën me Bechtel dhe Enka për ndërtimin e autostradave në vend. Në një mini analizë mund të lexoni se ku mund të zbulohen të gjitha spinet:

Spin: Ndryshimet dhe plotësimet e propozuara në ligjet që kanë hyrë në procedurë parlamentare synojnë përmirësimin e efikasitetit në ndërtimin e infrastrukturës rrugore, hekurudhore dhe energjetike në vend. Korridoret 8 dhe 10 D janë me interes kombëtar, me të cilët vendi ynë më në fund do të bëhet një udhëkryq i vërtetë ballkanik.

Me ndryshimet në ligjet e parapara, sigurohet ndërtim më i shpejtë, më i lirë dhe cilësor jo vetëm në korridore, por edhe për të gjitha projektet e ardhshme kombëtare dhe strategjike të infrastrukturës, përfshirë projektet e financuara nga BE-ja dhe institucionet financiare ndërkombëtare.

Të gjitha ndryshimet ligjore të propozuara janë në përputhje me Kushtetutën dhe miratimi i tyre do të kursejë 150 milionë euro dhe dy vite ndërtim për korridoret 8 dhe 10D.

[Burimi: 24 Info.mk – Njoftimi i LSDM-së; Data– 11.05.2023]

 

Kundërspin: Partia në pushtet, LSDM, por edhe BDI (sepse thonë të njëjtën gjë), nuk gabojnë aspak kur thonë se “korridoret 8 dhe 10 – e janë të interesit kombëtar, me të cilët vendi ynë më në fund do të bëhet një udhëkryq i vërtetë ballkanik”. Megjithatë, pretendimi se ndryshimet e parashikuara sigurojnë ndërtim më të lirë dhe cilësor jo vetëm për këtë kontratë, por edhe për të gjitha projektet e ardhshme kombëtare dhe strategjike të infrastrukturës, përfshirë ato të financuara nga BE-ja dhe institucionet ndërkombëtare, është shtrembërim i së vërtetës, pra spin. 

Spini është sepse ndoshta me ligje të tilla të ndryshuara do të kursehet kohë (me ndryshimet në Ligjin për Marrëdhëniet e Punës dhe atë të Shpronësimit), por do të fitohet në cilësi, është një pretendim jashtëzakonisht i pamatur. Cilësia rezulton nga cilësia e ofruar nga vetë kompania ose konsorciumi si pjesë integrale e reputacionit të saj, por edhe nga garancia që ata janë të gatshëm të japin – garancionet bankare dhe periudha e garancisë për ndërtimin (neni 41 i Ligjit të Ndërtimit të vitit 2018), si dhe nga mbikëqyrja gjatë ndërtimit. Bechtel dhe Enka janë një konsorcium i madh, ndërtohen relativisht shpejt, por cilësia është një gjë kaq specifike, saqë mund të gjykohet vetëm pasi të ketë filluar dhe të përfundojë ndërtimi.

Dhe ajo që mund të dëgjohet jozyrtarisht se japin vetëm një vit garanci për konstruksionin, pra për heqjen e defekteve, nëse është e vërtetë, nuk premton shumë. Ashtu siç nuk premtojnë as të gjitha dyshimet që hulumtuan dhe publikuan mediat për përgjimin. Ndryshe, sa e rëndësishme është kjo çështje e rregulluar me akte nënligjore, shihet nga historia e një pjese të autostradës së ndërtuar “Milos Veliki” në Serbi, ku akti nënligjor parashikon garanci minimale prej tre vjetësh (neni 26 i Rregullores). Në aktet tona nënligjore nuk kemi mundur të gjejmë një periudhë garancie për rrugët shtetërore të kategorisë së parë, përveç se përcaktohet nga Agjencia e Rrugëve nëse ka marrëveshje me një investitor të huaj (shih nenet 6 dhe 7 të Rregullores).

Është gjithashtu një pretendim i përgjithshëm se nëse ligjet miratohen, kjo do të ndihmojë të gjitha projektet e ardhshme të infrastrukturës me rëndësi kombëtare, përfshirë ato të financuara nga BE. Çdo projekt është një histori më vete dhe çdo projekt individual mund të ketë nevojë të ndryshojë një ligj tjetër.

Së fundi, vetë pretendimi se ndryshimet e propozuara janë në përputhje me Kushtetutën është shtrembërim i së vërtetës. Para së gjithash, sepse nëse kështu mendon Qeveria ose ata deputetë që propozuan disa nga ndryshimet, nuk është domosdoshmërisht e vërtetë, por do të përcaktohet vetëm pasi të ketë vendosur Gjykata Kushtetuese. Sipas analizave të deritanishme të ekspertëve, sfidë e veçantë janë ndryshimet e ZRO-së në lidhje me orarin e punës dhe shpronësimin. Edhe për vetë procedurën fillimisht nënshkrimi i një marrëveshjeje, e më pas ndryshimi i ligjeve për harmonizimin e ligjeve me marrëveshjen, për disa parti (opozitë) dhe për disa deputetë dhe ekspertë është shkelje e sistemit juridik dhe është një procedurë antikushtetuese. (Shih për shembull qëndrimin e profesoreshës Mirjana Najçevska këtu dhe këtu).

Dhe në fund, nëse miratohen ligjet, do të kursehen 150 milionë euro. Dhe në këtë pretendim ka një dozë spinimi. Së pari, askush nuk e di se sa do të kursehet sepse Marrëveshja është ende “frut i ndaluar” dhe Qeveria refuzon ta publikojë atë në tërësi ose të paktën pjesët rreth çmimit. Në fund, Marrëveshja padyshim ka një “çmim kornizë” dhe këtë e kanë pranuar edhe zëvendëskryeministri Artan Grubi dhe ministri Fatmir Besimi në konferencën për media të premten 05.05.2023, duke përsëritur se vlerat në Marrëveshje janë futur sipas përllogaritjeve në një studim fizibiliteti aq sa duhet të kushtojë një kilometër. Por shpesh, sipas thënies popullore “fatura në shtëpi dhe në treg nuk është e njëjtë”, kështu ndodh edhe me projektet e infrastrukturës, sidomos me një Marrëveshje që publiku nuk e di se çfarë është, përveç që kundërshtohet sipas deklaratave zyrtare. Në fund të fundit, një mësim i madh për të gjithë qytetarët, por edhe për të gjithë autoritetet, duhet të jetë fati dhe realizimi i kontratës me Sinohydro për autostradën Kërçovë-Ohër, siç e analizoi së fundmi “Vërtetmatësi” dhe çmimi i cili kur u konkludua duhet të ishte diku 370 milionë euro dhe sipas anekseve arriti gati 600 milionë!

 

Krimi nuk mund të gjykohet nga nuhatja dhe integrimi evropian nuk do të varet nga një rast

Narrativa e dytë e shtrembëruar vjen nga opozita VMRO-DPMNE. Ky tregim përshkruan më së miri njoftimin aktual

Spin: Kovaçevski, Grubi dhe Mariçiq kërcënojnë integrimin e Maqedonisë në BE, ndërsa ambasadori evropian konfirmoi se po keqpërdorin flamurin evropian.

Sistemi evropian i flamurit përdoret kur përafroni legjislacionin tuaj me legjislacionin dhe standardet e BE-së. Ne nuk jemi të shqetësuar për shënimin e ligjeve në korridoret 8 dhe 10d me flamur evropian, duke qenë se këtu nuk ka asnjë përputhje me standardet e BE-së, tha ambasadori evropian Gir në një deklaratë për mediat.

Kovaçevski, Grubi dhe Maricic keqpërdorin me vetëdije flamurin evropian për të kryer krime dhe për të votuar ligje që janë jokushtetuese.

[Burimi: Sitel  – Njoftimi i VMRO-DPMNE-së: Data–  11.05.2023]

 

Kundërspin: Është e vërtetë që përdorimi i flamurit evropian për ndryshimet legjislative apo ligjet e reja në Parlament është shqetësues, ashtu siç është e vërtetë që kjo teknikë është krijuar për t’u përdorur vetëm për të harmonizuar legjislacionin vendas me legjislacionin evropian. Ashtu siç është e vërtetë se Zyra e Delegacionit të BE-së në Shkup ka reaguar ndaj ligjeve të propozuara nga Qeveria me flamur evropian në të njëjtën ditë, e më vonë edhe vetë ambasadori evropian David Geer.

Dhe është gjithashtu e vërtetë se Qeveria dhe partitë në pushtet LSDM dhe BDI, po të mos ishte një reagim kaq i shpejtë i BE-së, do të vazhdonin të përhapnin (dez)informatat e folura nga Grubi, se nevoja për BE-në ishte edhe për faktin se BE-ja e shtoi Korridorin 8 në korridoret shumë të rëndësishme për BE-në, sepse ky fakt ka ekzistuar shumë përpara Marrëveshjes me Bechtel-in dhe Enka-n dhe kështu ka qenë edhe kur janë propozuar ndryshime të tilla ligjore. Në fund të fundit, zëvendëskryeministri, Bojan Mariçiq, vetëm një ditë më vonë pranoi se arsyeja kryesore për flamurin evropian është politike, gjegjësisht bllokimi i amendamenteve të propozuara ligjore, para së gjithash nga e majta, e më pas nga VMRO-DPMNE.

Por të pretendosh se integrimi evropian kërcënohet nga flamuri evropian i këtyre pesë ndryshimeve ligjore është një ekzagjerim, një e vërtetë e shtrembëruar dhe një spin. Në fund të fundit, spini ka të njëjtën peshë me atë të Qeverisë kur pretendon se integrimi evropian kërcënohet nëse opozita nuk pranon të përfshijë menjëherë bullgarët në Kushtetutë. Asgjë nuk ndodh menjëherë dhe asnjë pasojë nuk është e matshme nga një proces shkak-pasojë. Integrimi evropian i vendit në të dyja rastet e spinit mundet vetëm të ngadalësohet, jo të kërcënohet. Vërejtjet në raportet vjetore apo periodike të KE-së për progresin e Maqedonisë para disa viteve, përfshirë edhe kohën e qeverive të Nikolla Gruevskit pas vitit 2012, vazhdimisht kanë vërejtje në rubrikën për Kuvendin për procedurat e shpejta me të cilat bëhen ndryshimet, për propozime jocilësore pa vlerësim të ndikimit të rregullores ose për abuzim me procedurën e shkurtuar, urgjente dhe të flamurit europian. Kështu ka qenë edhe në raportin e fundit të RMV-së, ndaj është fare e sigurt se pohimi se flamuri evropian për këto pesë ligje do të kërcënojë integrimin evropian.

Është gjithashtu një pretendim me një dozë spini se Kovaçevski, Grubi dhe Mariçiq me vetëdije abuzojnë me procedurën “për të kryer krime dhe për të votuar ligje që janë gjithashtu antikushtetuese”.

Krimi është një kualifikim i tepruar jo vetëm nga VMRO-DPMNE, por nga të gjitha partitë politike. Por, ashtu si “gjithçka që shkëlqen nuk është flori”, jo çdo gjë që mban erë krimi apo korrupsioni është krim. Ai së pari duhet të provohet dhe kjo nis nga vullneti politik dhe aftësia e institucioneve që kanë për detyrë ta ndjekin penalisht dhe ta përpunojnë. Prandaj, ka një sasi të caktuar spini në këtë pretendim.

 

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari